Gefuseerde NVWA haalt besparing niet
De drie inspectiediensten zouden in één organisatie met € 50 miljoen minder toe kunnen dan als drie zelfstandige organisaties, was in 2007 de gedachte van het kabinet. Schaalvoordelen en andere methoden van toezicht leiden echter niet tot de gehoopte besparingen bij de NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit), stelt de Algemene Rekenkamer. De voor- en nadelen van het fuseren van deze drie overheidsdiensten zijn vooraf niet gedegen geanalyseerd. Voorzienbare risico’s, zoals met ICT, zijn niet goed ingecalculeerd. De verwachting is dat aanvullende taakstellingen voor 2018 en later evenmin gehaald zullen worden. Bij fusies en nieuwe methoden van toezicht, die ook voor andere inspecties dan de NVWA gelden, is vooraf gedegen onderzoek nodig naar de voor- en nadelen, is één van de conclusies.
Besparing van 50 miljoen euro
De drie te fuseren inspectiediensten werkten in 2007 opgeteld met een budget van € 268 miljoen. Voor 2012 zou het met de beoogde besparing van € 50 miljoen, wat neerkomt op 19 procent minder budget, € 218 miljoen moeten zijn (prijspeil 2007). Het werd feitelijk € 290 miljoen (€ 265 miljoen in prijspeil 2007). De beoogde besparingen waren tevoren niet goed onderbouwd en voorzienbare risico’s, zoals met ICT, niet goed ingecalculeerd, zo blijkt uit het onderzoek dat de ‘overlap’ van werkzaamheden niet meer dan ten hoogste 13 procent bedroeg.
De kans dat daarnaast een aanvullende bezuiniging op NVWA van het kabinet-Rutte/Verhagen van ruim € 31 miljoen vanaf 2018 wordt gehaald, acht de Algemene Rekenkamer niet hoog. Ook al hebben de ministers de aanvullende taakstelling dit jaar verzacht met € 11,8 miljoen. De extra besparingsmaatregelen die zijn gesuggereerd zijn grotendeels dezelfde als de maatregelen die de afgelopen jaren weinig of geen besparing hebben opgeleverd.
Aanbevelingen
De uitkomsten van dit onderzoek zijn aanleiding om de Tweede Kamer aan te bevelen bij toekomstige fusies vooraf voor- en nadelen grondig te laten verkennen. Beoogde voordelen moeten toetsbaar worden vastgelegd. Duidelijk moet ook zijn wanneer de structurele opbrengsten voldoende zijn om de incidentele kosten verbonden met een fusie terug te verdienen (business case). De bewindspersonen van EZ en VWS wordt aanbevolen om steun te geven aan de ontwikkeling van nieuwe toezichtsmethoden bij NVWA en burgers te informeren op welke risico’s toezicht wordt gehouden en op welke niet. Onderzoek is nodig naar de effecten van methoden van toezicht op het naleefgedrag van bedrijven.
Dijksma
In reactie op deze bevindingen geeft staatssecretaris Dijksma van EZ, mede namens de minister van VWS, aan dat zij onderzoek naar effecten van diverse methoden van handhaving op het naleefgedrag expliciet tot de taken van de NVWA rekent. Zij kondigt een plan van aanpak aan om het toezicht door de NVWA te versterken. Volgens de Algemene Rekenkamer moet de NVWA in haar begroting rekening houden met incidenten die veel inzet ineens van inspecteurs vereisen. Taakstellingen moeten duidelijk worden vastgelegd, inclusief het uitgangsniveau, het beoogde eindniveau en de verwerking van de inflatie. Een periodiek overzicht van het verloop van het budget (met eventuele aanpassingen) en van de taakstellingen is gewenst, mede ten behoeve van de Tweede Kamer.
Rapport Toezicht bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit na de fusie (PDF)
