Verloedering buitengebied door leegstand

Dat blijkt uit onderzoek van Edo Gies van Alterra, onderdeel van Wageningen UR, in opdracht van het InnovatieNetwerk. Gies adviseert gemeenten om zich flexibeler op te stellen bij het zoeken naar alternatieve functies voor de lege gebouwen op boerenerven. ‘De kans is anders groot dat stallen leeg blijven staan en niet worden onderhouden. Dan treedt verloedering op.’

Schaalvergroting en gebrek aan opvolging
Hoe groot op dit moment de leegstand is op het platteland, is onbekend. Gies beschikt niet over cijfers. Voor zijn onderzoek maakte hij een inschatting van de toekomstige leegstand op basis van twee belangrijke trends in de landbouw: schaalvergroting en gebrek aan opvolging. ‘Schaalvergroting in de landbouw vindt al decennialang plaats en wij zien geen reden waarom die trend zou worden afgeremd. Weliswaar zie je ook steeds meer kleinschalige, biologische ontwikkelingen, maar voor het grootste deel van de landbouwbedrijven is groei nog steeds de strategie.’

Dat leidt ertoe dat er flink is en nog steeds wordt bijgebouwd op erven, tot het moment van opvolging zich aandient. Bij gebrek aan een jonge generatie die het boerenbedrijf wil overnemen, komen de panden geleidelijk leeg. Gronden en melkquota worden overgedragen aan andere boeren die daarmee op hun beurt nieuwbouw plegen.

Geen prikkel om te slopen
‘In relatief nieuwe stallen en schuren zie je nog wel andere functies verschijnen, zoals een opslagloods of caravanstalling. Maar die zijn er nu ook wel genoeg. De oudere panden hebben geen economische functie meer. Ze zijn meestal afgeschreven, bevatten vaak asbest. De eigenaar zal weinig motivatie hebben om ze te onderhouden, maar er is ook geen enkele prikkel om ze te slopen.’ De Ruimte voor Ruimteregeling, waarbij sloop wordt gefinancierd door het terugbouwen van woningen, bood een oplossing. Maar als gevolg van de huizencrisis is daar ook weinig vraag meer naar, zegt Gies.

Gies heeft in kaart gebracht welke bedrijven de komende jaren gaan stoppen. Omdat die informatie privacygevoelig is, worden de gegevens niet openbaar gemaakt. ‘Maar ik krijg nu al vragen van gemeenten die graag willen weten hoe het plaatje er voor hun regio uitziet.’

Flexibeler opstelling gemeenten
Volgens Gies was leegstand op het platteland tot nog toe bij veel gemeenten een blinde vlek. Wellicht dat zij mede daarom weinig soepel zijn met nieuwe plannen voor de lege stallen. ‘In gesprekken met mensen uit het veld horen wij dat een flexibeler opstelling van gemeenten zeer wenselijk is’, zegt Gies. Ze zouden bijvoorbeeld ruimte kunnen geven aan ict-bedrijfjes, de plaatselijke loodgieter of het huisvesten van arbeidsmigranten. ‘Ons pleidooi is om je niet op voorhand vast te leggen op functies, kijk liever waar de markt mee komt. Het moet natuurlijk wel passen binnen de schaal van het landelijk gebied. Je kunt niet dagelijks twintig vrachtwagens voor een distributiecentrum over landweggetjes laten rijden.’