Landbouwminister Wiersma kijkt naar borging Belgisch stikstofdecreet als voorbeeld

Nederland kampt sinds midden december 2024 met een nog groter juridisch stikstofprobleem. De Raad van State deed een uitspraak over de Brabantse bedrijven Rendac en de Amercentrale, die intern hadden gesaldeerd (onbenutte stikstofruimte inzetten) om te kunnen uitbreiden. Zij hadden daar echter een nieuwe natuurvergunning voor aan moeten vragen, zegt de hoogste bestuursrechter in de uitspraak.

Een uitspraak met grote gevolgen, zo legde de provincie Gelderland de vergunningverlening stil. Volgens landbouwminister Wiersma is ‘Den Haag’ ook bezorgd. „Dit gaat over woningbouw, industrie en Schiphol”, zegt de BBB-minister in het interview met Agrio. „Dit reikt heel ver en is ook iets waar ik met collega’s van andere departementen op korte termijn samen goed mee ga optrekken, want dit gaat verder dan landbouw. Uiteindelijk moeten we toe naar het borgen van een structureel dalende lijn van stikstofemissies. België heeft een stikstofdecreet afgeroepen. Iets soortgelijks met concrete maatregelenpakketten, maar ook de borging van de structureel dalende trend vanuit de overheid, en daar moeten wij ook naar toe.”

De borging kan bijvoorbeeld via bedrijfsspecifieke emissiedoelen, waarmee je per bedrijf een plafond vaststelt of iets doet met de productierechten. Wiersma: „Dat is een stukje borging vanuit de overheid die er op dit moment niet is. Daarom kun je als overheid dus niet garanderen dat de stikstofuitstoot structureel omlaag gaat. We moeten als overheid meer naar voren komen in het stikstofbeleid.”

Krimp of emissiereducerende maatregelen

Het Belgische stikstofdecreet is een 259 pagina’s tellend beleidsdocument, vastgesteld door de regering in Vlaanderen. De doelstellingen en maatregelen in het decreet zorgen ervoor dat de emissie van ammoniak in Vlaanderen tegen eind 2030 met 40 procent afneemt.

De landbouw moet om dat doel te bereiken flinke maatregelen nemen. Zo wordt er voor iedere veehouderij een ‘PAS-referentie 2030’ berekend. Voor die datum moet de boer bepaalde maatregelen hebben genomen om een bepaalde doelstelling te halen: ‘De PAS-referentie 2030 geeft voor elke varkens-, pluimvee- of rundveehouderij de maximale ammoniakemissie weer die tegen 31 december 2030 nog mag plaatsvinden’, schrijft de Vlaamse overheid. ‘Om de PAS-referentie 2030 te bereiken, heeft een veehouderij de keuze tussen een vermindering van het dierenaantal, het toepassen van ammoniakemissiereducerende maatregelen of een combinatie van beide.’

Bedrijven met een mestverwerkingsinstallatie kunnen extra aan de bak: ‘De sector van de mestverwerkingsinstallaties, hier beperkt tot welbepaalde categorieën van installaties met een vergunde mestverwerkingscapaciteit van minstens 40.000 ton per jaar, realiseert minstens een reductie van de ammoniakemissie met 30 procent ten opzichte van de ammoniakemissie van de mestverwerkingsinstallaties in 2015.’

Piekbelasters en afroming

Ook België heeft een piekbelastersaanpak, onderdeel van het omstreden stikstofdecreet: ‘Piekbelasters zijn bedrijven (veeteeltbedrijven, mestverwerkers, industriële puntbronnen, etcetera) waarvan de uitstoot een disproportioneel grote impact heeft op de stikstofgevoelige Europees beschermde natuur in hun nabije omgeving. Zij kunnen hun activiteiten verderzetten, maar moeten hun emissies verminderen tegen eind 2030 en hun impactscore tot onder de 50 procent brengen. Een piekbelaster kiest zelf hoe hij dit doel wil bereiken.’

Vanaf 2028 voert de Vlaamse regering een GVE-norm per hectare in, in aangewezen gebieden: ‘Vanaf 2028 geldt er een algemene nulbemesting in alle groene bestemmingen in Speciale Beschermingszones (SBZ-H). Dat betekent dat er maximaal twee stuks grootvee per hectare kunnen grazen.’

De Vlamingen roomden ook ongebruikte productierechten af van boeren: ‘Door het stikstofdecreet werden er in augustus 2024 in totaal 26,8 miljoen nutriëntenemissierechten (NER) die niet werden gebruikt, geannuleerd’, schrijft de Vlaamse overheid zelf. ‘Dat komt neer op 8,8 procent van de totale hoeveelheid NER in Vlaanderen. Nutriëntenemissierechten zijn productierechten.’

Dit alles zorgde voor de nodige beroering. In het voorjaar van 2024 protesteerden boeren tegen de plannen, onder meer door met trekkers de weg op te gaan. De Belgische belangenbehartiger Boerenbond stapte in augustus 2024 naar de rechter om het decreet te dwarsbomen.

Geen toekomstperspectief

Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens stelde destijds: „Het stikstofdecreet beperkt de landbouwbedrijven in hun ondernemerschap, het biedt geen toekomstperspectief en is zo slecht onderbouwd dat het geen enkele vorm van rechtszekerheid biedt. We willen dat de Vlaamse regering zo snel mogelijk werk maakt van een ander emissiereductiebeleid dat alle ondernemers in Vlaanderen kansen biedt en dat wel rechtszekerheid en ontwikkelingskansen voorziet.”