'Roemeense varkenspestcontrole is een lachertje'

In Roemenië is nu ook het grootste varkensbedrijf van het land getroffen door de zeer besmettelijke Afrikaanse varkenspest. De 140.000 varkens op het bedrijf worden geruimd. Dat zijn er twee keer zoveel als de 70.000 varkens die er tot nu toe landelijk werden geruimd. Inmiddels zijn er honderden uitbraken geregistreerd, in 8 van de 41 provincies.

De besmetting op het grote varkensbedrijf vond via het water plaats, verklaart de overheid. Kleine boeren dumpten hun besmette dieren in de Donau. Maar er zijn meer oorzaken mogelijk, zegt Willie Loeffen, specialist op het gebied van Afrikaanse Varkenspest (AVP) tegen de NOS: „Verspreiding gebeurt doordat zieke dieren worden geslacht en het vlees verwerkt wordt in voedsel. Dat is natuurlijk niet de bedoeling, maar soms weet men bij het slachten nog niet dat het dier ziek is. Ook kan het voorkomen dat kleine boeren nog snel een ziek dier slachten. Zo komt het besmette vlees in de winkel en uiteindelijk in het keukenafval terecht. Wilde zwijnen eten dat, en raken daardoor besmet."

De eerste uitbraak van AVP buiten Afrika was in 2007 in Georgië, vanwaar de ziekte zich via Rusland verder in Europa en China verspreidde. „Wat nu opvalt, is dat het gebied waarover het virus zich verspreidt zo groot is", vertelt Loeffen die als hoofd van het nationaal referentielaboratorium voor klassieke en Afrikaanse varkenspest de ontwikkelingen nauwgezet volgt. „Dat komt door de wilde zwijnen die zich door Europa verplaatsen. Die zijn bijna niet tegen te houden."

Niet bewust van risico's

Sommige boeren in het grensgebied branden hun maïs- en korenvelden plat om de zwijnen tegen te houden. Anderen houden juist het probleem in stand, zegt Ad de Groot. Hij woont in Roemenië en had jarenlang zelf een veehouderijbedrijf. „De mensen hier zijn zich niet bewust van de risico's en hebben ook nooit geleerd verantwoordelijkheid te nemen. Ze denken niet na over de gevolgen van mogelijke besmettingen. Dat is niet zo gek in een land waar de communistische regering jarenlang bepaalde wat er gebeurde en de bevolking zelf niks te zeggen had."

Fraude en gesjoemel maken dat het probleem in stand blijft, denkt De Groot. „Veel parlementariërs zijn zelf ondernemer en controleren hun eigen bedrijf. Een lachertje. En daarbij, elk huishouden heeft zijn eigen varkens, wel twee of drie. Die houden de mensen zelf voor de slacht. Deze dieren hebben standaard geen oornummer en zijn dus onmogelijk te controleren of te traceren."

Kleinschalige boer is risicofactor

De grote hoeveelheid kleine bedrijfjes vormen een groot deel van het probleem, ziet ook Loeffen. „De kleinschalige boer is een grote risicofactor. Hij houdt zich niet aan de regels en meldt een ziek dier niet, meestal omdat hij er dan verlies op lijdt en niet gecompenseerd wordt." Zolang de overheid de kleine boer geen compensatie biedt voor verliezen, zal dat niet veranderen, verwacht hij. Actie is daar vereist, want er zijn geen vaccins tegen het virus.

Volgens De Groot is er hier nog veel te winnen voor de overheid. „Die moet echt haar verantwoordelijkheid nemen: beter controleren en beter voorlichten. En de boeren de mogelijkheid geven om zijn bedrijfsvoering goed en rendabel te krijgen. Dat is alleen mogelijk als de overheid de Europese subsidies uitbetaalt en dat ook op tijd doet."

Zorgen voor Nederland

Nederland exporteert varkens naar Roemenië, omgekeerd is dat niet het geval. Lege vrachtwagens die dieren naar Roemenië hebben gebracht, worden aan de grens sowieso altijd grondig gereinigd en ontsmet.

Loeffen verwacht niet dat, mocht de Afrikaanse Varkenspest in Nederland opduiken, het probleem zo groot wordt als in Roemenië. Toch zijn er wel degelijk zorgen voor Nederland: „De risico's zitten vooral in de producten die mensen meebrengen over de grens. Toeristen, vrachtwagenchauffeurs en Roemeense werklui nemen etenswaren mee. Dat is onmogelijk te controleren."