WUR: Omgevingswet 2021 borgt landschapsbescherming onvoldoende
Dat regels in de nieuwe wet over bescherming en benutting van landschap ontbreken is volgens Wageningen University & Research in strijd met het Europese recht: ‘Wageningen’ waarschuwt: „De Europese Landschapsconventie (ELC) eist nationale maatregelen van de centrale overheid voor landschapsbescherming. Landschap wordt in het begin van de Omgevingswet als onderdeel van de fysieke leefomgeving genoemd. Maar vervolgens wordt er in die wet en ook in de onderliggende algemene maatregelen van bestuur, zoals het Besluit kwaliteit leefomgeving, niets meer mee gedaan.”
Natuur en landschap in de Omgevingswet
Volgens de rapportage van de Wageningse onderzoekers Kistenkas, Nieuwenhuizen, Kamphorst en Broekmeyer betekent dit dat de centrale overheid geen normatief kader geeft om het landschap te beschermen. Bovendien geeft het geen aanzet tot een uitrol van landschapsrecht. Het Rijk reikt geen afdwingbaar rechtsregime aan. De onderzoekers vragen zich af of dit niet strijdig is met het van kracht zijnde Europees Landschapsverdrag uit 2005: „Dit verdrag verwijst onder andere naar maatregelen die van de nationale overheid moeten komen. Er staat letterlijk: ‘Elke Partij (bedoeld wordt: nationale overheid) verbindt zich ertoe kwaliteitsdoelstellingen voor landschappen te omschrijven’”
Parallel habitattoets en landschapstoets
De onderzoekers attenderen erop dat in de officiële Engelse tekst de kwaliteitsdoelstellingen ‘landscape quality objectives’ heten. „Dit doet sterk denken aan de ‘nature conservation objectives’ uit de strenge habitattoets voor de Europese Natura 2000-gebieden. De habitattoets geeft deze natuurgebieden een zeer sterke juridische bescherming en rechterlijke afdwingbaarheid.” Belanghebbenden zouden - bijvoorbeeld - in procedures met deze verdragstekst van de ELC in de hand dus naar analogie van de habitattoets ook voor een landschapstoets kunnen pleiten. De onderzoekers noemen dit in de samenvatting ‘zeer verdedigbaar’. Maar er is ook een verschil: de Habitatrichtlijn is van de EU afkomstig (en wordt streng uitgelegd door de eigen EU-rechter waar men bovendien ingebrekestellingsprocedures kent) en de ELC is afkomstig van de Raad van Europa.
Dwingend voorschrift
De onderzoekers wijzen ook nog op een andere parallel met de habitattoets en daarin zit een waarschuwing opgesloten. „Aanvankelijk meende Nederland ook zonder noemenswaardige wetswijzigingen aan deze Europees verplichte habitattoets te voldoen. Rechters, belangengroepen en rechtswetenschappers moesten eraan te pas komen om de habitattoets in dwingende nationale voorschriften in de wet te krijgen. Die kant lijkt het nu ook met landschap op te gaan.”
Klik hier voor het volledige WUR-onderzoekrapport 'Natuur en landschap in de Omgevingswet'
