Dijksma: Geld EU niet alleen naar melkveesector

Maandag 21.00 uur (laatste update)

Dijksma: Geld EU niet alleen naar melkveesector

Om half negen verlieten de landbouwministers de vergaderzaal. Veel harde conclusies zijn niet bereikt; volgende week dinsdag praten ze verder.

„Er is nog veel onduidelijk”, vertelde staatssecretaris Dijksma na afloop aan de verzamelde pers. „Niet enkel wat betreft de standpunten van de ministers, maar ook in het Commissievoorstel zelf.” Het is een basisvoorstel waarover verder moet worden onderhandeld. Maar volgens Dijksma was het belangrijk dat de EU met een helder signaal kwam. „Met 500 miljoen steun voor de landbouwsector is dat signaal nu afgegeven.”

De ministers waren het er over eens dat boeren in heel Europa het moeilijk hebben en steun verdienen. De verdeling daarvan is moeilijk; over landen, maar ook over sectoren. Dijksma wil dat de 500 miljoen euro niet enkel naar de melkveesector moet gaan, maar dat er ook steun voor varkenshouders komt.

Ook is nog niet duidelijk hoe het geld verdeeld wordt over de landen. Volgens Dijksma waren de ministers het er wel over eens dat het geld naar boeren uit alle landen moet gaan. „Ik zal me er sterk voor maken dat Nederland ook zijn faire deel krijgt”, stelde ze.

Binnen de raad van landbouwministers wordt er verschillend gedacht over ingrijpen in de markt. „Uiteindelijk zullen we daarin een koers moeten kiezen”, stelt Dijksma. „Ik ben blij dat de EU hierin dezelfde koers vaart als Nederland, namelijk die van marktwerking, niet van interventies.”

Nederland heeft zich hard gemaakt voor een systeem van nationale enveloppen, waarin de landen – binnen grenzen – zelf kunnen bepalen hoe ze het geld uitgeven. Wat Nederland met het geld gaat doen, daar laat Dijksma zich niet over uit. „Dat bepaal ik in overleg met betrokkenen – de boerenorganisaties dus, en de Europese Commissie, die uiteindelijk de goedkeuring moet geven.”

Dijksma kan niet zeggen of Nederland ook gebruik maakt van de verruimde mogelijkheden om de directe betalingen eerder uit te keren. Ze herhaalt wat ze bij de aanvang van de raad heeft gezegd, dat de Commissie daarvoor de administratieve regels moet laten vieren. „Commissaris Katainen heeft gezegd dat daar ruimte voor is; we moeten nu afwachten of de Commissie genoeg ruimte geeft.”

---

Maandag 19.45 uur

Maat: Het zou meer mogen zijn

LTO- en COPA-voorzitter Albert Jan Maat is gematigd positief over het pakket dat de Europese Commissie op tafel heeft gelegd, vertelt hij in een reactie. Maar er zijn ook zaken die beter hadden gekund. Om te beginnen het totale steunbedrag.

Europa heeft 840 miljoen euro aan superheffing betaald en COPA en de LTO hadden gevraagd om dat totale bedrag terug te geven aan de landbouwsector. Het werd maar 500 miljoen euro.

Daarentegen is Maat positief over de mogelijkheid om directe betalingen eerder uit te betalen. „Maar dat moet dan wel op Europees niveau gebeuren”, zegt hij. De boerenvoorzitter vindt dat het niet van de lidstaat waarin een boer woont moet afhangen of hij zijn geld eerder krijgt.

Promotie van de export en het wegnemen van handelsbarrières staan in het voorstel, maar Maat vind dat het krachtiger had gemogen. „Ik mis een massieve inzet op dit onderwerp.” Hetzelfde geldt voor een hervorming van de mededingingsregels. Er wordt een high level groep (uit drie directoraten) ingezet om de regels te bekijken, maar voor Maat blijft dat wat vaag. Hij mist daadwerkelijke actie.

Verder vindt hij het niet helder wat de EU precies wil met particuliere opslag. Het marktingrijpen heeft niet zijn voorkeur, maar het is beter dan verhoging van de interventieprijzen waarom sommige landen vragen.

Tot slot is de LTO-voorzitter blij dat er nu geld uit het Europese investeringsfonds gebruikt kan worden voor een herstructurering van de varkenssector.

---

Maandag 19.00 uur

Grootste deel 500 miljoen naar melkveehouders

Een groot deel van de 500 miljoen van het steunpakket komt uit de superheffing, maar daarnaast zijn ook andere fondsen aangesproken. Dat vertellen woordvoerders van de Commissie, die de vergaderzaal even hebben verlaten. Het crisisfonds voor de landbouw wordt daarbij niet aangesproken.

Commissaris Hogan heeft met ministers uit minstens 15 landen overlegd voordat hij het pakket samenstelde, en heeft hun reacties daarin meegenomen. De raad van ministers is daarom, naar het schijnt, positief zijn over het pakket. Sommige bewindslieden hebben om meer informatie gevraagd, maar nog niet alle details van het pakket zijn duidelijk. Zoals bijvoorbeeld de voedselhulp aan vluchtelingen. Op de vraag of die voedselhulp nog doorgaat als de situatie op de zuivelmarkt verbetert, kon geen antwoord worden gegeven. „We zien nu een manier om met één maatregel twee crises aan te pakken”, vertelt de woordvoerder, „maar we moeten nog zien hoe we dat vormgeven.”

Private opslag

Een aantal maatregelen uit het steunpakket, zoals de beslissing om toeslagen eerder uit te keren of nieuwe programma’s voor private opslag op te starten, kunnen al snel ten uitvoer worden gebracht. Voor andere voorstellen is instemming van het Europees Parlement en de lidstaten nodig – die hebben twee maanden de tijd om te reageren. „Maar als ze die instemming snel geven, hoeven we geen twee maanden te wachten”, legt een woordvoerder uit.

Problemen melkveesector meest acuut

Het grootste gedeelte van de 500 miljoen gaat naar de melkveesector, omdat volgens een woordvoerder de problemen daar het meest acuut zijn. Hij wil zich niet vastleggen op een exact bedrag of percentage. „Dat ligt ook aan de beraadslagingen tussen de ministers”, stelt hij.

Mededingingsregels verbeteren

Een belangrijk onderdeel van het pakket is het verbeteren van de mededingingsregels. Daartoe is een high level group in het leven geroepen, die drie directoraten (zeg maar: ministeries) omvat. De groep wordt geleid door de Poolse commissaris Elzbieta Bienkowska van het directoraat Interne Markt. De andere leden zijn commissaris Phil Hogan (natuurlijk) en de Litouwse Vytenis Andriukaitis, commissaris van het directoraat Gezondheid.

---

Maandag 16.45 uur

500 miljoen voor boeren, vooral voor melkveehouders

De Commissie heeft een steunpakket van 500 miljoen euro voorgesteld. „Dit pakket laat zien dat de Commissie zijn verantwoordelijkheid tegenover boeren serieus neemt”, vertelt vice-president Katainen (die de vergadering voorzit – Hogan ligt naar verluidt in het ziekenhuis).

Het pakket richt zich op drie zaken:

Cashflowproblemen boeren

• Directe, gerichte, hulp voor boeren in alle 28 lidstaten
• Mogelijkheid om tot 70 procent van de toeslagen, inclusief gekoppelde steun en toeslagen voor jonge boeren, vanaf 16 oktober vooruit te betalen. Dat was 50 procent (en Nederland maakt daar eigenlijk nooit gebruik van). De Commissie overweegt om de administratieve regels daarbij te laten vieren.

Het stabiliseren van markten

• Nieuwe programma’s voor de opslag van zuivel en varkensvlees
• Meer geld voor de promotie van zuivel en varkensvlees, en een nieuw beleid dat het makkelijker maakt om die fondsen aan te vragen
• Verbeteren van de werking van het Milk Market Observatory, zodat de informatie daarvan beter, accurater en actueler is
• Intensivering van het werk om non-tarifaire belemmeringen in derde landen aan te pakken, en een serie missies om daar nieuwe markten te openen

Verbeteren ketens

• Er wordt een ‘High Level Group’ opgericht om een aantal specifieke problemen aan te pakken. Daarbij gaat het om:
• Krediet voor boeren
• Instrumenten waarmee boeren zich kunnen indekken tegen marktvolatiliteit
• Mogelijk komt er specifieke wetgeving die mededingingsregels voor landbouwmarkten verruimt
• Een inzet om het Milk Package en soortgelijke regels voor de Gemeenschappelijke Markt verder ingevoerd te krijgen, door het kijken hoe de verschillende lidstaten problemen hebben aangepakt, zodat iedereen daarvan kan leren.
• Het rapport over het Milk Package wordt nu opgeleverd in 2016 (eerst 2018), om dan al te kunnen beslissen over verbetering en voortzetting daarvan.

Het grootste deel van het geld wordt in zogenaamde ‘nationale enveloppes’ uitgekeerd. Dat betekent dat lidstaten zelf, binnen de richtlijnen van het pakket, kunnen beslissen hoe ze het geld besteden. Het meeste geld gaat daarbij naar de melkveesector, zegt Katainen.

Verder kondigt Katainen inderdaad de mogelijkheid van voedselhulp voor vluchtelingen aan. Hij heeft het daarbij over melkpoeder. De EU kan markten stabiliseren door melkpoeder op te kopen en de nood onder vluchtelingen adresseren door hen die melkpoeder aan te bieden.

Lees de volledige speech op http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-15-5600_en.htm

---

Maandag 16.15 uur

Weer terug naar huis

Nederlandse boeren verzamelen zich weer op het station in Brussel om per trein naar Mechelen te reizen om van daaruit de bus naar Nederland te nemen. Rein van As, varkenshouder in Nispen, vond het een mooie dag. Op de rook na, zegt hij. Hij hoopt dat de politici in Brussel wakker worden vandaag. „Maar in Nederland moet iets gebeuren”, vertelt hij. De varkenshouder wil best minder varkens houden, maar er moeten niet nog minder varkenshouder zijn.

Afgelopen uur zijn de Nederlandse boeren samen met een groot deel van hun buitenlandse collega's op de vlucht geslagen voor het traangas. In het Jubelpark troffen ze elkaar weer terwijl de rust leek terug te keren. Rookpluimen bleven ontstaan, maar geluid van sirenes bleef achterwege.

Vanuit het park wandelde de NMV'ers DDB'ers en NVV'ers naar de trein. Met een boemeltje gaat het terug richting Mechelen, waar de bussen staan te wachten. De stemming is okay. Iedereen verzucht wel moe te zijn van de dag.

---

Maandag 14.45 uur

Politie zet traangas in

Het laatste uur hangen grijze en zwarte brandwolken in de straten rond het plein waar de demonstratie plaatsvindt. Boeren hebben de vlaggen deels laten zakken. Vuurwerkknallen en flarden verbrand materiaal zweven rond. Soms is praten lastig. Overal klinken sirenes. Het is niet duidelijk of het van de politie is of brandweer komt. Alle winkels in de buurt zitten de hele dag al dicht, op een enkele broodjeszaak na.

De politie gebruikt traangas om de protesteerden boeren weg te jagen van het plein waar zij zich hebben verzameld.

---

Maandag 14.40 uur

Dijksma: verhogen minimumprijs slecht idee

Staatssecretaris Dijksma staat voor het Justus Lipsius-gebouw, waar de Landbouwraad vergadert, de pers te woord.

Volgens de staatssecretaris is het verhogen van minimumprijzen een slecht idee. “Dat leidt ertoe dat sommige landen meer gaan produceren, enkel omdat ze geld van de EU krijgen”, zei ze. Maar de interventieprijs ligt dan nog steeds lager dan de kostprijs voor de Nederlandse melkveehouders, zodat die enkel de nadelen van een hogere productie ondervinden. “We moeten niet terug naar de boterbergen en melkplassen van begin jaren negentig”, zei Dijksma tegen de pers.

Ze is positief over het pakket dat de Commissie op tafel zal leggen. In dat pakket zitten een aantal Nederlandse wensen – het is gericht op de toekomst en op duurzame productie. “Dat is toch de richting die de landbouw op moet gaan”, vindt Dijksma. “Met directe steunmaatregelen help je de boeren misschien een paar maanden vooruit, maar niet op de lange termijn.”

Dijksma zal in de vergadering ook het verruimen van de mededingingsregels op tafel brengen. Dat helpt met name de varkenshouderij om een sterkere positie in de keten te krijgen en om de weg naar duurzamer varkensvlees in te slaan. Daar ligt volgens Dijksma de toekomst voor de Europese varkenshouderij; de slag om bulkproductie kan Europa niet winnen; enkel wat arbeidskosten betreft prijst Europa zich al uit de markt. In onder andere Duitsland en Denemarken heeft Dijksma medestanders op dit punt.

---

Maandag 13.15 uur

Boeren blokkeren grote wegen in Brussel

De Europese wijk – het kloppend hart van de EU – wordt bezet door boeren. Politie houdt de menigte wel op afstand van de gebouwen van het Europees Parlement, de Commissie en de Europese Raad.

Boeren gelieerd aan het EMB-protest, hebben – bijna traditioneel – autobanden in brand gestoken. Buiten hangt de geur van diesel in de lucht, afkomstig van de trekkers en brandende autobanden. Toeters en protestleuzen dringen het gebouw van de Raad binnen en overstemmen af en toe het constante geluid van de overvliegende helicopters.

---

Maandag 12.45 uur

Eieren, vuurwerkbommen en helicopters

De sfeer onder de protestanten is nog rustig. Maar boeren geven aan dat ze politici ‘wel wat aan kunnen doen’. De dozen met eieren staan klaar. Nu is er vooral geluid van koebellen en vuurwerk.

Vanuit Nederland zijn naar schatting 300 boeren afgereisd naar Brussel. Een klein deel daarvan is varkenshouder. De meeste boeren ter plaatse houden melkvee. De protestanten komen uit Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Spanje, Italie, België, veelal onder leiding van de European Milk Board. Sieta van Keimpema (DDB) is aanwezig, maar nog niet aan het woord geweest.

Af en toe knalt een enorme vuurwerkbom, die schrikt de menigte enigszins van op. Politie handhaaft tot nu toe de orde, niet alleen op straat, ook in de lucht. Daar cirkelen helikopters rond om op de menigte toe te zien.

---

Maandag 12.00 uur

Ingrid Jansen voorzitter NVV en Annie Schreijer-Pierik CDA spreken publiek toe

Varkenshouders houden supermarkten verantwoordelijk Annie Schreijer-Pierik doneert 20 cent, een symbolisch bedrag, in een pot voor de boeren. Een varkenshouder reageert: „Ik ben klaar met de VVD, ik word straatarm!”

Verschillende varkenshouders roepen leuzen tijdens de protesten over de macht van de supermarkten, ze willen een verandering. Concrete oplossingen zijn niet genoemd. In meerdere talen klinkt: „Het is hier geen kinderverjaardag! We moeten niet loslaten tot we iets bereikt hebben. We willen vandaag een beslissing.”

De woorden worden ondersteund door het geluid van ronkende motoren van meer dan 1.500 trekkers.

---

Maandag 9.00 uur

Kiezen uit twee protesten

Duizenden boeren laten vandaag in Brussel hun stem horen bij de vergadering van landbouwministers over de crisis in de landbouw. Maar die stem is niet eenduidig.

Aan de ene kant zijn er boeren die willen dat de overheid de sector steunt door fors in de markt in te grijpen. Zij willen bijvoorbeeld flink hogere interventieprijzen voor zuivel, of (zoals de EMB en de NMV) een mechanisme dat boeren straft als ze in tijden van crisis meer produceren. Of een overheid die minimum-afzetprijzen oplegt aan slachterijen.
Aan de andere kant zijn er boeren die juist meer marktwerking willen. Dit is de kant van de COPA, de Europese koepel van boerenorganisaties, en ook van de LTO. Zij willen dat de overheid zich inzet om de markt beter zijn werk te laten doen.

Tweedeling

Dezelfde tweedeling is te vinden bij de Europese landbouwministers die vandaag bij elkaar komen. Noordelijke staten als Duitsland en Nederland zijn voorstander van meer marktwerking, terwijl landen als Frankrijk meer dirigistisch zijn aangelegd en van Europa meer ruimte willen voor verder overheidsingrijpen.

Overheidsingrijpen

Boeren die in Brussel komen protesteren kunnen kiezen welke benadering ze voorstaan. Als ze voor meer overheidsingrijpen zijn, kunnen ze zich vervoegen bij de EMB die op het Luxemburgplein, voor het Europees Parlement, protesteert. Wie meer marktwerking wil kan naar het Noordstation gaan, vanwaar de protestmars van de COPA naar de Europese Wijk start.

---

Maandag 8.30 uur

Varkenshouders sluiten zich aan

Frans Verbeek, varkenshouder in Woudenberg met 1.000 zeugen, sluit zich aan bij de protesterende boeren in Brussel. Hij noemt de macht van de supermarkt en onder meer de 4-dageneis als punten waarmee hij het pertinent niet eens is.

---

Maandag 7.30 uur

Op weg naar Mechelen

Van Arnhem uit gaat de gezamenlijke NMV/DDB-bus richting België. In Gorinchem stappen de laatste tien boeren in. Eindbestemming van de bus is Mechelen, dichtbij Brussel. Onder meer Sieta van Keimpema (DDB) en Harm Wiegersma (NMV) hebben al treinkaartjes geregeld voor het laatste deel van het traject. Alhoewel er nu een bericht rondgaat dat het treinstation van aankomst in Brussel is gesloten... Dat belooft wat.

---

Maandag 5.45 uur

Boeren zijn onderweg

De wekker gaat om kwart over vier. Het is pikdonker. Douchen, een espresso, brood smeren en appels in de tas bij de fotocamera en het notitieblok. Hup de fiets op richting de carpoolplaats waar ik heb afgesproken met melkveehouder Niels Leerink uit Eibergen. Hij heeft al collega-demonstranten in de bus. Vandaag zullen zij zich in Brussel laten zien en horen. Maar eerst richting Arnhem. Daar staat een bus met boeren uit Friesland en omstreken, waarbij Leerink en de andere melkveehouders zullen aansluiten.

Het wordt nog altijd niet licht, maar de stemming zit er al lekker in. Broodjes en koffie worden verorberd. Melkveehouders spreken met elkaar over de eisen die zij bij de EU willen neerleggen. Het geld van de superheffing gebruiken om vrijwillig minder melk te leveren is er daar één van. Alle neuzen wijzen wel naar één kant, maar dat de boeren helemaal op één lijn zitten qua oplossing, dat is een conclusie die op dit vroege tijdstip nog niet kan worden getrokken. Op de foto melkveehouders Niels Leerink (links) en Marcel Ottink. Die zijn het trouwens wel met elkaar eens

---

Zondag 19.00 uur

Politie treft voorbereidingen

Brussel staat klaar voor de boerenprotesten. De ordediensten hebben een maximaal aantal manschappen gereserveerd om alles in goede banen te leiden. Ook sproeiwagens, helikopters en cavalerie staan klaar om in te grijpen, net als speciale wagens om barricades op te ruimen.

Wegafzettingen

De politie wil niet gaan provoceren, vertelt een woordvoerder, en zal niet ingrijpen als de protesten ordelijk verlopen, maar Brussel is op alles voorbereid sinds vakbondsprotesten eerder dit jaar flink uit de hand zijn gelopen. Op kruispunten rond de Europese Wijk (waar de gebouwen van het Europees Parlement, de Commissie en de Raad van Ministers staan) hielden agenten zondagavond al een oogje in het zeil en wegafzettingen met prikkeldraad stonden al klaar langs de stoepranden.

5.000 boeren met 2.000 trekkers

De European Milk Board (EMB) verwacht dat zeker 5.000 boeren (de Flemish Milk Board verwacht zelfs dubbel zoveel) naar de Europese hoofdstad trekken, met 2.000 trekkers. De eerste trekkers zijn gisteren al aangekomen. De protesterende boeren veroorzaken naar verwachting een verkeerschaos in de stad zelf – en zeker in de Europese Wijk – terwijl de trekkers die richting Brussel trekken lange files op de snelwegen naar de hoofdstad creëren. En niet alleen in de ochtendspits loopt het verkeer vast; de Belgische wegenverkeersdienst verwacht dat de avondspits ook druk wordt vanwege de boeren die na de protesten weer huiswaarts keren.