Bloedarmoede bij biggen: hoe controleer je het?

Sinds vele jaren is op nagenoeg alle varkensbedrijven de ijzerinjectie bij biggen één van de routinematig toegepaste kraamstalbehandelingen. Aan deze handeling wordt daarom ook zelden getwijfeld. Echter, over de jaren heen maakte onze varkenshouderij een grote ontwikkeling door, met steeds grotere tomen en hogere groei. Reden genoeg dus om even stil te staan bij dit onderwerp.

Waarom ijzer toedienen?

IJzer is een bestanddeel van hemoglobine in het bloed en van myoglobine in het spierweefsel. Hemoglobine is verantwoordelijk voor het transport van zuurstof via het bloed naar alle cellen van het lichaam, myoglobine zorgt voor het zuurstoftransport in de spiercellen.

Biggen worden geboren met zeer beperkte ijzerreserves in de lever die ongeveer 50 mg bedragen. Bovendien zijn biest en zeugenmelk ijzerarm. Hierdoor kunnen biggen slechts ongeveer 1 mg ijzer per dag uit melk halen. De hoeveelheid beschikbaar ijzer uit voeding en uit de reserves in de lever is dus beperkt en staat in contrast met de hoge ijzerbehoeftes tijdens de eerste levensweken.

Biggen verdubbelen, verviervoudigen en vertienvoudigen hun lichaamsgewicht respectievelijk in de eerste levensweek, de eerste 3 levensweken en de eerste 6 levensweken. Deze indrukwekkende groeisnelheid gaat gepaard met een toename van het bloedvolume en toename van de spiermassa waarvoor grote ijzerhoeveelheden nodig zijn. Jonge biggen hebben een ijzerbehoefte van 7 tot 16 mg per dag. Rekening houdende met de lage ijzerreserves van ongeveer 50 mg bij de geboorte en een opname van ongeveer 1 mg per dag uit melk, betekent dit dat de ijzerreserves al na de derde levensdag uitgeput kunnen geraken. Daarom moeten biggen bij voorkeur tijdens de eerste drie levensdagen extra ijzer toegediend krijgen.

Symptomen bloedarmoede en risicofactoren

Biggen geboren in grote tomen en biggen van oudere zeugen lopen een hoger risico op ijzertekort, omdat deze biggen bij de geboorte gemiddeld lagere hemoglobine concentraties hebben. Daarnaast hebben ook snelgroeiende, grote biggen een hogere ijzerbehoefte, waardoor ook zij een groter risico op bloedarmoede door ijzertekort hebben.

De eerste symptomen van bloedarmoede door ijzertekort zijn een ruw haarkleed en bleke slijmvliezen. De huid is gerimpeld en de varkens zijn lusteloos, met hangende kop en oren. De dieren vertonen een gebrek aan eetlust en een verminderde gewichtstoename. Bovendien zijn deze dieren ook meer gevoelig voor ziekte, door een verstoorde werking van het immuunsysteem. In een onderzoek waarbij de groei van biggen met en zonder ijzertoediening met elkaar werden vergeleken, werd op 35 dagen leeftijd een gewichtsverschil van 2,8 kg gemeten in het nadeel van de biggen die geen ijzer toegediend kregen.

Soorten ijzerpreparaten

In Nederland zijn momenteel twee types ijzerpreparaten beschikbaar, preparaten die ijzer bevatten in de vorm van ijzer dextraan en preparaten die ijzer bevatten in de vorm van gleptoferron. Daarnaast is het sinds kort ook mogelijk om ijzer toe te dienen via een injecteerbaar combinatiepreparaat gleptoferron / toltrazuril, dat biggen gelijktijdig beschermt tegen bloedarmoede en coccidiose.

Een belangrijke kwaliteitseigenschap van een ijzerpreparaat is dat het ijzer snel geabsorbeerd moet worden ter hoogte van de injectieplaats, om het beschikbaar te maken voor hemoglobine synthese en om de ijzerreserves in de lever aan te vullen. Niet-geabsorbeerd ijzer kan bovendien aanleiding geven tot een ongewenste verkleuring van het spierweefsel. Om een goede werkzaamheid te garanderen moet 90% van het geïnjecteerde ijzer binnen de 72 uur na injectie geabsorbeerd zijn.

In een recent gepubliceerde studie werd de absorptie en het verloop van de ijzerconcentraties in het bloed na injectie met ijzer dextraan en met gleptoferron met elkaar vergeleken. De biggen in de gleptoferron groep vertoonden significant hogere ijzerconcentraties in het bloedplasma 2 tot 72 uur na de injectie en de toename van het hemoglobine gehalte was sneller, hoger en meer homogeen.

Diagnose van bloedarmoede

Door gebruik te maken van een draagbare HemoCue® fotometer kan men de hemoglobine niveau’s op een snelle en eenvoudige manier meten. Deze metingen kunnen op het varkensbedrijf zelf uitgevoerd worden. Voor de meting is slechts één druppel bloed nodig, die kan verkregen worden door het aanprikken van een bloedvat in het oor. De druppel bloed wordt vervolgens opgezogen in een teststrip die in het meettoestel wordt geplaatst. De hemoglobine waarde kan binnen de minuut rechtstreeks op de HemoCue® fotometer afgelezen worden. Hemoglobine gehaltes ≥ 110 g/l worden beschouwd als optimaal, waarden ≥ 90 en < 110 g/l zijn suboptimaal en biggen met een hemoglobine gehalte < 90 g/l hebben klinische bloedarmoede.

Bepaling van het hemoglobine gehalte met de HemoCue® fotometer

Conclusie

IJzerinjectie bij biggen tijdens de eerste levensdagen is al sinds vele jaren één van de routinematig toegepaste kraamstalbehandelingen in nagenoeg alle varkensbedrijven. De doeltreffendheid van deze behandeling wordt als vanzelfsprekend beschouwd en wordt daarom ook zelden gecontroleerd. Echter, over de jaren heen maakte onze varkenshouderij een grote ontwikkeling door, met steeds grotere tomen en hogere groei. Reden genoeg dus om na te gaan of de ijzervoorziening van de biggen op uw bedrijf nog steeds voldoet aan de normen.

Controle van de ijzervoorziening bij kraamstalbiggen met het HemoCue toestel wordt door Ceva Santé Animale aangeboden als service aan dierenartsen en varkenshouders. Vraag ernaar bij uw dierenarts.