Brussel wil boeren snel concurrerender maken

De task force heeft op verzoek van de Commissie de positie van boeren in de markt bekeken en vorige maand een rapport uitgebracht, met daarin aanbevelingen om die positie te versterken. Landbouwcommissaris Hogan wil dat op korte termijn al gaan uitvoeren en richt zich daarbij vooral op drie zaken; markttransparantie, mededinging en oneerlijke handelspraktijken.

"De Commissie richt zich op een marktgerichte landbouw", vertelt Joost Korte, topambtenaar bij het directoraat Landbouw van de Europese Commissie. "De bereidheid om telkens geld beschikbaar te stellen bij een landbouwcrisis neemt af." Dat betekent dat het ondernemerschap van de boer meer zal worden aangesproken, maar ook dat de marktomstandigheden zo worden aangepast dat de boer ook ondernemer kan zijn. Die liggen bij de drie bovengenoemde gebieden.

Mededinging

"In principe zijn er heldere regels over mededinging" vertelt Korte, "maar in de landbouwsector is daar een lappendeken aan uitzonderingen op gekomen." Dat is de uitkomst van een opeenstapeling van regels in de loop der jaren. Korte noemt als voorbeeld afspraken over volumebeheersing, waar voor elke sector een ander percentage geldt. "Het is voor professionals al nauwelijks mogelijk om uit te zoeken wat wel en wat niet geoorloofd is, laat staan voor de individuele boer."

Volgens de Commissie is het probleem hier niet dat de boer geen instrumenten heeft om zijn positie in de markt te verbeteren, maar dat die instrumenten onduidelijk en onbekend zijn. Hogan wil dit regeldoolhof daarom onder handen nemen, en komen tot een duidelijke en goed toe te passen regels.

Oneerlijke handelspraktijken

Daarnaast wil de Commissie oneerlijke handelspraktijken aanpakken. Dan gaat het bijvoorbeeld om praktijken als het achteraf aanpassen van prijsafspraken en het boeren dwingen om mee te betalen aan promotiecampagnes - het rapport van de Task Force geeft een hele rits voorbeelden.

"In een land als Nederland valt dat nog wel mee", denkt Korte, "maar het speelt vooral in de Oost-Europese landen." Aan de andere kant, vertelt hij, heeft ook Groot-Brittannië een zogenaamde Grocery Adjudicator opgericht, een instantie die supermarkten kan beboeten als ze hun marktmacht misbruiken en waar boeren anoniem klachten kunnen melden." Het is een probleem dat vooral politiek hoog op de agenda staat, en waar ministers van de verschillende lidstaten zich zorgen om maken. Hogan wil hiervoor Europese regels stellen.

Markttransparantie

De twee bovenstaande zaken vereisen nieuwe wetgeving, en daarmee een traject dat door de Europese Ministerraad, de Commissie en het Europees Parlement leidt, een traject dat jaren kan duren. "Maar we proberen daar vaart mee te maken", vertelt Korte. "Met de landbouwcrisis nog vers in het achterhoofd hebben we nu nog de wind mee."

Maar het derde onderdeel, het verbeteren van markttransparantie, hoeft dat traject niet in. Daar kan de Commissie zelf al veel doen. En dat heeft ze al gedaan, met het instellen van zogenaamde observatoria, die marktprijzen en -ontwikkelingen in de gaten houden, voor melk en voor vlees. Daarmee krijgen boeren meer informatie over de ontwikkelingen op de Europese en wereldmarkten.

Die informatievoorziening wil de Commissie gaan uitbreiden, zodat ook de prijsverdeling binnen ketens bekend wordt, en daarmee zichtbaar welke marges er in de keten zijn en waar die blijven hangen. Dat kan volgens Korte zonder wetgeving. Maar dat betekent niet dat het morgen geregeld is; er moet toch een apparaat worden opgetuigd, en bestaande systemen binnen lidstaten moeten gelijk worden getrokken.

Prijsvolatiliteit

Een ander punt uit het rapport betreft bescherming tegen prijsvolatiliteit. Daar is het Europees Parlement mee bezig. Maandag stemt het parlement over een rapport over dit onderwerp. Daarin wordt een amendement van Jan Huitema meegenomen, waarin wordt gevraagd om instrumenten voor de bescherming tegen prijsvolatiliteit. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om een verzekering tegen prijsschommelingen, analoog aan de Brede Weersverzekering. Daarvoor zou in een volgend GLB verplicht ruimte moeten worden gemaakt in Pijler 2.