Mesdagfonds: Actieprogramma Nitraatrichtlijn omstreden

Het Mesdagfonds roept de Tweede Kamer dan ook op om te stoppen met de gesprekken over het zesde Actieprogramma Nitraatrichtlijn. Dat programma moet controversieel worden verklaard, stelt voorzitter Jan Cees Vogelaar. Er moet eerst nader onderzoek komen naar de onderbouwing van maatregelen en de ecologische normen die worden opgelegd. Voor natuurwateren in delen van Nederland ligt de norm 4 tot 200 keer zo hoog als voor boerenafwateringen. “Bizar”, aldus Vogelaar.

Op basis van de strengere normering voor boerenafwateringen rapporteren het Planbureau voor de Leefomgeving en de Nederlandse overheid aan Brussel dat de landbouw de normen overschrijdt, terwijl er bij natuurlijke wateren een geringere overschrijding is.

Aanscherping

Het zesde Actieprogramma Nitraatrichtlijn kan leiden tot verdere aanscherping van de bemesting op landbouwgronden. Maar het is onvoldoende duidelijk of dat leidt tot een verbetering van de oppervlaktewaterkwaliteit, stelt het Mesdagfonds.

Ook is er onvoldoende zicht op de redenen waarom de waterkwaliteit al zo’n tien jaar niet meer verbetert, hoewel er tegenwoordig zo’n 30 procent minder mest (stikstof en fosfaat) op het land terecht komt.

Het Mesdagfonds kwam in april vorig jaar al met onderzoeksgegevens naar buiten waaruit blijkt dat niet alleen de landbouw, maar ook kwelwater, 14.000 riooloverstorten plus de mest van ganzen en andere watervogels bronnen zijn van stikstof en fosfaat in het oppervlaktewater.

Afwijken van de landelijke norm

Dezelfde onderzoeksjournalist, Geesje Rotgers van V-focus, heeft dit keer de database met waternormen doorgespit. Deze database is eigendom van het Rijk, provincies en waterschappen. Uit haar analyse blijkt onder meer dat waterschappen in West-Nederland in hoge mate afwijken van de landelijke richtnormen voor nutriënten.

Zo hebben meerdere waterschappen ervoor gekozen om hogere natuurdoelen (strengere nutriëntennormen) na te streven in land- en tuinbouwgebieden, dan in natuurgebieden zelf. Voor tientallen natuurgebieden, waaronder dertien Natura2000-gebieden, zijn de ecologische doelen 'afgewaardeerd': die zijn veel lichter dan de richtnormen voorschrijven. Terwijl in hetzelfde gebied de normen voor de land- en tuinbouw zijn aangescherpt.

Groot Mijdrecht en Ronde Venen

Het Mesdagfonds noemt als praktijkvoorbeeld de provincie Utrecht, waar de natuurpolder Groot Mijdrecht en de boerenpolder Ronde Venen op steenworp afstand van elkaar liggen. Voor beide polders geldt een landelijke richtlijn van minder dan 2,8 milligram N per liter oppervlaktewater. Voor de boeren in dat gebied is de norm echter aangescherpt naar minder dan 0,88 milligram stikstof, terwijl natuurbeheerder Natuurmonumenten mag volstaan met 10,21 milligram N.

In enkele Natura 2000-gebieden, zoals de Waterleidingplas bij Amsterdam en de duingebieden Meijendel en Solleveld bij Den Haag, waar tevens drinkwater wordt gewonnen, is er sprake van een nog grotere afwaardering van de doelen. De nutriëntennormen zijn hier met honderden tot duizenden procenten versoepeld ten opzichte van de landelijke richtnorm, waardoor de doelen altijd worden gehaald, stelt het Mesdagfonds.

'Onthutst'

Het Mesdagfonds heeft de provincies en waterschappen geconfronteerd met de eerste resultaten van het (nog lopende) onderzoek. Die reageerden onthutst, aldus Vogelaar. "Ze kunnen niet onderbouwen waarom de normen voor boeren strenger zijn dan voor natuurwateren. Moet die zalm en andere kwetsbare vissoorten dan maar in boerenwater gaan zwemmen?"

Overigens is het aanpassen van normen binnen de Kaderrichtlijn Water gewoon toegestaan, aldus Vogelaar. Lidstaten mogen rekening houden met achtgrondbelasting, bijvoorbeeld fosfaat dat in het oppervlaktewater komt vanuit kwelwater, en de normen daarop aanpassen. "De vraag is dan alleen waarom dat wel wordt gedaan bij natuurgebieden, maar zelden of nooit voor boeren."

Discussie aanzwengelen

Uitzonderingen daargelaten, aldus de voorzitter: zo heeft het meest noordelijke waterschap in Noord-Holland vanwege fosfaat uit kwel wel de normen verruimd voor de landbouw. Vogelaar: "Het kan dus wel. Maar dan moeten boerenorganisaties, of de boeren die zetelen in het waterschap, die discussie wel aanzwengelen."

Nadere resultaten van het onderzoek worden in mei gepubliceerd.