Agrimatie: ‘Varkensprijs onder druk en consumentenprijs stabiel’

Hoewel de onderzoekers van Wageningen UR niet met een vinger naar de retail wijzen, moeten de supermarkten met de lage varkensprijzen van vóór januari 2018 goed hebben verdiend. In ieder geval zijn de marges op varkensvlees voor hen groter geworden. Daarbij moet gezegd worden dat de consumentenprijs een redelijk vlak verloop kent; ook als de varkensprijzen hoog zijn.

De laatste maanden is volgens Agrimatie de varkensmarkt gekanteld van een vraag- naar een aanbodmarkt. Opbrengstprijzen staan onder druk, vooral af boerderij. Waar deze in juni nog op 138 punten stond en in september op 123 punten, lag de prijs in december op 104 punten: een forse daling. Inmiddels is de varkensprijs na januari wel weer met bijna tien cent verhoogd.

Industrie- en consumentprijs

Waar de industrieprijs tot de herfst nog behoorlijk op peil bleef, toonde deze ook een daling van 123 punten in september naar 111 punten in december 2017. Opvallend was dat de consumentenprijs niet meebewoog, maar vrij constant is gebleven rond 108 punten; in december was de prijs iets hoger (109 punten) dan de maanden ervoor, maar dat paste in het gebruikelijke jaarpatroon met iets hogere prijzen in december.

Dat de consumentenprijs niet mee daalde met de industrie- en af-boerderijprijs had ook te maken met een fenomeen dat al eerder in de varkensvleesketen werd geconstateerd: een prijsverlaging van de industrieprijs wordt minder snel opgevolgd door de retail dan een prijsverhoging.

Aanbod gestegen

De kanteling van de markt hadte maken met meerdere factoren. Ten eerste was het aanbod van slachtvarkens in de EU gestegen. Dit hing samen met een groter aanbod biggen door een stijgende zeugenstapel. De tweede factor was dat de vraag vanuit China teruggeliep, doordat de binnenlandse Chinese productie steeg.

Vervolgens hadden Europese exporteurs last van de relatief sterke euro. Verder was de varkensproductie in de VS en daarmee de export van varkensvlees vanuit de VS gestegen, wat leidde tot verdringing van Europese aanbieders. Alternatieve afzetmarkten buiten de EU vroegen geen grote volumes, zodat de afzet duidelijk lastiger is geworden.

Alleen Nederlands vlees

De Nederlandse supermarktketens verkopen, na een gewennings- en overgangsperiode van enkele jaren, momenteel uitsluitend vers varkensvlees dat onder het programma ‘Varken van morgen’ geproduceerd is, met bovenwettelijke eisen ten aanzien van dierenwelzijn, milieu en antibioticumgebruik. De meerkosten hiervan, circa 10 cent per kg slachtgewicht, moeten voornamelijk worden gedekt door meeropbrengsten van het verse varkensvlees in de Nederlandse retail.

Een stijging van de consumentenprijs is daarom nodig om deze kosten te dekken. Verwacht wordt dat de consumentenprijs structureel hoger zal liggen dan in het verleden. Deze trend is overigens al zichtbaar: de gemiddelde consumentenprijs lag in de jaren 2005-2007 op gemiddeld 98 punten, op 101 punten in de jaren 2008-2010, en op gemiddeld 105 punten na 2011.

Keten

Het varkensvlees wordt in de supermarkt of bij de slager gekocht. Supermarkten en slagers kopen varkensvlees van de vleesindustrie. Die bestaat uit slachterijen en vleesverwerkers. Slachterijen kopen vleesvarkens van veehouders rechtstreeks of via veehandelaren. Veehouders produceren vleesvarkens in gespecialiseerde bedrijven of gesloten bedrijven. Zeugenbedrijven zijn belangrijke toeleveranciers van biggen voor de gespecialiseerde bedrijven. De gesloten bedrijven produceren de eigen biggen.

Supermarkt leidend in verkoop

Circa 60 procent van het varkensvlees en 80 procent van de vleeswaren wordt in de supermarkt gekocht. Daarnaast loopt ongeveer 35 procent van het varkensvlees via de buitenhuishoudelijke markt (horeca, ziekenhuizen enzovoort). Consumenten kopen meer varkensvlees in januari, vaak aangemoedigd door reclameacties. Verder wordt meer vlees gekocht in het barbecueseizoen en is er een piek in december.

Supermarkten kopen varkensvlees hoofdzakelijk van de Nederlandse vleesindustrie, zeker nu alle retailers hebben toegezegd om voor vers varkensvlees mee te doen met het programma 'Varken van morgen', dat van Nederlandse bodem is.

Slachterijen

De verwerking van varkensvlees is volgens Agrimatie voor een belangrijk deel gekoppeld aan de slachterijen. De grootste vier slachterijen hebben een aandeel van circa 90 procent. Er werden in Nederland in 2017 naar verwachting 14 à 15 miljoen varkens geslacht. De vleesindustrie slacht en verwerkt de dieren tot vers vlees en vleeswaren, die voor een groot deel worden geëxporteerd. Voor de productie wordt ook varkensvlees geïmporteerd. De zelfvoorzieningsgraad van de Nederlandse varkensvleesketen bedraagt circa 300 procent. De in totaal circa 3.500 bedrijven met vleesvarkens produceren 18 miljoen vleesvarkens. Hiervan worden ongeveer 3 mln. dieren geëxporteerd; daarnaast worden circa 6,5 miljoen biggen over de grens verkocht.