Grieptypes bij varkens in Nederland

De "r" is weer in de maand, grote kans dat een aantal van ons weer gaan hoesten en snotteren. Af en toe een dag onder de wol met koude rillingen en spierpijn. In deze corona tijd is dat best spannend, zou het geen corona zijn? Maar, grote kans dat we het over de “gewone” griep hebben.

Eerste vondst van griep bij varkens

Na de uitbraak van de Spaanse griep in 1918, werd er een ziekte bij varkens vastgesteld, die hier erg op leek. Het duurde nog tot 1931, voor definitief werd vastgesteld dat het inderdaad om griep ging. Dit betrof de klassieke H1N1 variant, die ook bij mensen problemen veroorzaakte.

Het ontstaan van verschillende types griep

Griep is een virus dat erg veranderlijk is. Enerzijds door mutaties in het DNA (kleine foutjes die in het DNA ingebouwd worden). Als deze een levensvatbaar virus opleveren kunnen we te maken hebben met een nieuw type. Anderzijds door een reassortment (herschikking) van stukken van het DNA door besmetting met grieptypes van een andere herkomst. Varkens zijn bijvoorbeeld gevoelig voor bepaalde types griep van (water)vogels en van mensen. Samen met de griep die toch al bij varkens voorkomt geeft dit soms aanleiding tot het ontstaan van een heel nieuw grieptype dat nog niet eerder bestond. Daarom wordt het varken ook wel aangeduid als het ideale “mengvat”, van drie herkomsten een nieuwe combinatie maken, dat kunnen niet veel diersoorten!

De laatste decennia zijn er een aantal grieptypes van belang bij varkens en gelukkig zijn deze types redelijk stabiel gebleken. Nadat er in de zeventiger en tachtiger jaren H1N1 (van watervogels) en H3N2 (van mensen) rondging bij de varkens, is daar in het begin van deze eeuw nog H1N2 (herschikking van grieptypes van mensen en varkens) bijgekomen. Daarna was het een aantal jaren rustig aan het front. Bij mensen veranderen de types die rondgaan veel sneller, daar is ieder jaar een ander vaccin nodig om de bevolking te beschermen, in de varkenspopulatie zijn deze types lang stabiel gebleven.

In 2009 gebeurde er iets opvallends: stammen van griep afkomstig uit mensen en varkens, maar ook afkomstig van verschillende continenten vormden een nieuw type, en de pandemische H1N1 2009 was een feit. Behalve mensen waren ook varkens voor dit type zeer vatbaar, en al gauw was er een uitbraak niet alleen bij mensen maar ook bij varkens over meerdere continenten. Ook hier volgde weer een herschikking met een type dat al aanwezig was bij varkens, en zo ontstond uiteindelijk ook de pandemische H1N2.

De situatie in Nederland

Sinds 2015 wordt er in heel Europa onderzoek gedaan naar de verschillende types griep, en de verspreiding in varkens. Ook in Nederland zijn er gedurende langere tijd monsters verzameld in varkensbedrijven in verschillende regio’s van het land. Het ging hier om monsters van bedrijven met respiratieklachten, met een verdenking van influenza.

Van januari 2018 tot juni 2020 zijn er meer dan 200 inzendingen van verschillende bedrijven met klinische problemen onderzocht. Ongeveer driekwart van deze inzendingen bevatten positieve monsters voor griep. In een aantal daarvan was zoveel virus aanwezig, dat het grieptype bepaald kon worden. Door deze resultaten te verwerken in een kaart, kan de verspreiding van de verschillende grieptypes in beeld gebracht worden.

In het kaartje hieronder is dit resultaat zichtbaar gemaakt. De verschillende types komen allemaal verspreid over het hele land voor, er blijft er niet één gelokaliseerd tot een bepaalde regio. (De cijfers achter de types zijn de aantallen positief voor dat type in deze tijdspanne.) De reassortant die hier gevonden is, is in alle gevallen een H1avN2 (een H1 afkomstig van watervogels met de N2 van de H1huN2).

Vaccins

Er zijn in Nederland twee vaccins geregistreerd voor gebruik bij varkens. Eén bevat de klassieke types H1avN1, H1huN2 en H3N2, die al vele jaren rondgaan bij varkens. Ondanks kleine veranderingen in het virus, lijkt dit vaccin nog goed te beschermen. Ook is er een vaccin met de H1pdmN1, die bescherming biedt tegen de pandemische H1 component van de griep, die bij varkens rondgaat. Er is (nog) geen geregistreerd combinatievaccin voor beide types. Een typebepaling van de griep die op een varkensbedrijf circuleert blijft daarom vooralsnog van groot belang, om zeker te weten dat het juiste vaccin wordt ingezet.

Wil u meer informatie welk type griep er in uw bedrijf aanwezig is, neem dan contact op met een van de Ceva dierenartsen. Zij helpen u graag verder.

Belang van vaccinatie

Zoals hierboven aangegeven, kunnen er meerdere types griep rondgaan op bedrijven. Een aantal kunnen ook besmettelijk zijn voor mensen. Het is van belang als varkenshouder/verzorger, te zorgen dat uzelf en uw personeel een griepvaccinatie krijgt om te voorkomen dat mensen griep overbrengen op varkens. Daarnaast kan vaccinatie van de varkens weer bescherming bieden tegen overdracht van griep naar u of uw werknemers en de gezinsleden.

Bronnen

1. Dinah Henritzi,Dissertation 2018.
https://elib.tiho-hannover.de/servlets/MCRFileNodeServlet/tiho_derivate_00000003/henritzid_ws18.pdf

2. Ceva, data on file