Column: Het Westerse wijsvingertje in de sojadiscussie
Op donderdag 25 november besloot Zembla het maar weer eens over soja en de ontbossing te hebben. Dat dat nu gebeurt is niet geheel toevallig. Er is namelijk een initiatief van enkele grote bedrijven, ondersteund door Wereld Natuur Fonds, om er EU-wetgeving van te maken. Dat klinkt mooi. Een gelijk speelveld voor iedereen (want het is wet en dus niet meer vrijwillig) en maximale duidelijkheid voor alle partijen. Tegelijkertijd staat er in het statement ook dat alle andere natuur niet beschadigd mag worden en zie hier een potentieel Urgenda- of Shell-debacle. De rechter bepaalt dadelijk of het bedrijfsleven fatsoenlijk werkt, ook al is het volstrekt onduidelijk wat nu eigenlijk het beste voor de wereld is.
De milieulobby doet zijn werk; NOS en RTL nemen Zembla over als groot nieuws en PvdD dient toevallig een voorstel in om soja te verbieden
De timing is geen toeval dus. De milieulobby doet zijn werk want NOS en RTL nemen het programma van Zembla over als groot nieuws en PvdD dient toevallig net een voorstel in om soja maar te gaan verbieden in Nederland. Niet dat er verder in Nederland niets aan de hand is. Terwijl Taghi en Holleeder worden berecht, zetten relschoppers de steden in de fik en strijden we met zijn allen tegen een hardnekkig virus.
Terug naar de soja. Nu het weer actueel is, wil ik er vanuit mijn positie op reageren. Natuurlijk doe ik dat als bevooroordeelde voerleverancier maar wel met kennis en ervaring met inkoop en verwerking van soja. In de documentaire van Zembla miste ik wel wat nuance, maar ik vind ze eigenlijk redelijk mild jegens ons. Het feit dat we als Nederlandse voerindustrie 100 procent gecertificeerde sojaproducten verwerken, maakt het beschadigen van ons imago lastiger. Dan maar het systeem van certificeren onderuit halen. Ooit mede opgezet door Wereldnatuurfonds (WNF), maar die hebben nu spijt en wijzigen hun koers. Zij vinden het certificeringssysteem niet ideaal. Wij ook niet, maar het is wel praktisch uitvoerbaar en relatief snel ingevoerd. Daardoor is er veel geld en aandacht gegaan naar de sojaproblematiek. Net zoals dat gaat met groene stroom certificaten.
Dan is er altijd ook weer dat Westerse wijsvingertje. Wij hebben heel Europa ontbost en leven hier een luxe leven met mooie, zelfgemaakte natuur. Niet perfect natuurlijk, maar het hoogst haalbare met zoveel mensen op de vierkante kilometer. De regering in Brazilië is misschien corrupt (maar welke regering is dat niet?) maar corruptie en geweld lijken onderdeel van de Braziliaanse cultuur. Dat sojaplantages en -fabrieken bewakers hebben, is dan ook niet meer dan normaal. Waarschijnlijk heeft het niets te maken met de ontbossing maar alles met de bescherming van hun mensen en bezittingen (dat sommige grootgrondbezitters het land gewoon gejat hebben, praat ik hiermee niet goed). President Bolsonaro vroeg laatst aan alle rijke landen een bijdrage van honderden miljarden dollars om de bossen in zijn land te beschermen. Eigenlijk helemaal niet gek als je kijkt wat de EU en de VS inmiddels verdient hebben met hun ontboste landen.
Milieuclubs stellen dat sojameel net zo veel geld oplevert als sojaolie
Over soja als veevoer is al veel gezegd en geschreven en voor- en tegenstanders worden het niet eens over het feit of sojameel een restproduct is. Als veevoerindustrie zeggen we van wel maar de milieuclubs vinden van niet. Zij stellen dat sojameel net zo veel geld oplevert als sojaolie, dus het zijn beide hoofdproducten. Alleen de sojahullen zijn dan een echt restproduct. Ik vind dat een plausibele redenering maar ik wil er toch een veevoedkundige redenering bij plaatsen (met dank aan de Twitter berichten van Ronald Zom). Ten eerste rekenen we bij veevoer altijd met vervangingswaarde. Er zijn meerdere manieren om een goed uitgebalanceerd voer te maken en de prijs en voedingswaarde van een grondstof bepalen of we het in een recept opnemen. Als soja niet rekent, nemen we het niet op. Bij voeders die veel, goed verteerbaar eiwit nodig hebben, zal dat nu niet gebeuren maar als er een alternatief is, is het sojameel in het voer vlug verdwenen. Dat zou niet gebeuren als het een hoofdproduct was (zoals bij tofu of slaolie). Ten tweede wordt de sojaboon na persing nog een keer geëxtraheerd om er zoveel mogelijk olie uit te halen. Bij een hoofdproduct zou je dat niet doen aangezien die olie voedingswaarde is voor de dieren. De sojacrushers investeren dus in dure techniek om er zoveel mogelijk olie (het hoofdproduct) uit te halen. Daar rept Zembla natuurlijk niet over. Sterker nog, zij praten van gemalen sojabonen in plaats van sojameel. Alsof de gehele boon (met zijn olie) gemalen in het veevoer verdwijnt.
Wat de ontbossing betreft, mis ik steeds de opbrengst van het hout. Bij ontbossen van de Cerrado (de Braziliaanse savanne) geloof ik wel dat dat niet zo’n grote rol speelt. Bij ontbossing van de Amazone is dat echter wel het geval. Ik weet niet hoe dat precies allemaal rekent maar tropisch hardhout is heel duur en het geld van dat hout is snel binnen. Dat in tegenstelling tot landbouwgrond die eerst bewerkt moet worden. Overigens komt het grootste deel van onze soja uit Argentinië en VS, landen waar de ontbossing reeds een zeer lange tijd geleden heeft plaatsgevonden.
De rest praat niet en dus noemt Zembla het een schimmige wereld
Vervolgens gaat Zembla het allemaal heel spannend maken. Niemand wil namelijk voor de camera reageren. In Brazilië zijn het alleen vrachtwagenchauffeurs die praten. Die weten natuurlijk precies hoe het zit en omdat ze niks weten van duurzame soja zal die er ook wel niet zijn. In Nederland is het imago van Zembla inmiddels bekend bij het bedrijfsleven dus reageert bijna niemand. De directeur van Nevedi doet dat overigens netjes en ook Agrifirm wil door de telefoon nog wel iets zeggen. Dat moeten ze wel omdat ze een dag later (toevallig?) naar buiten komen met hun idee over duurzame soja. De rest praat niet en dus noemt Zembla het een schimmige wereld. Met veel moeite hebben ze achterhaald dat er schepen varen van de sojafabriek in Amsterdam naar de grote voerfabrieken in het oosten en zuiden van het land. Chapeau, wie had dat kunnen denken! En omdat er in Amsterdam bij Bunge ook niet-duurzame soja wordt verwerkt, zit die soja in voer voor koeien en varkens en dus in vlees en melk. We hebben nooit anders beweerd. Met certificaten houd je de verschillende stromen soja namelijk niet gescheiden. Vergelijk het maar weer met groene stroom.
Ik wil met dit betoog niet zeggen dat er in Brazilië niets te doen is en dat wij er als veevoerindustrie niets aan kunnen doen. Maar dat dit nu zoveel aandacht krijgt in de grote nieuwsbulletins en weer op het bord van de veehouder wordt geschoven, vind ik onterecht. Ik verdenk Zembla en haar fans van een dubbele agenda. Zij doen werkelijk alles om de veehouderij in een kwaad daglicht te zetten. En de politiek hobbelt er achteraan om zoveel mogelijk stemmen te winnen. Zijn er werkelijk geen grotere problemen in ons mooie landje?
