Geboortediarree? Pak de risicofactoren aan!

Neonatale diarree of geboortediarree blijft één van de belangrijkste oorzaken van verliezen bij zuigende biggen en draagt sterk bij aan de uitval in het kraamhok. Diarree in het kraamhok wordt veroorzaakt door een samenspel van factoren, waaronder de aanwezigheid van bacteriële en/of virale ziekteverwekkers en verschillende management- en omgevingsfactoren. Veel van de ziekteverwekkers die diarree veroorzaken bij pasgeboren biggen, zijn normale darmbewoners die onder bepaalde omstandigheden toch ziekte kunnen veroorzaken. In dit artikel worden enkele belangrijke omgevings- en managementfactoren besproken die een risico vormen voor het ontwikkelen van kraamstaldiarree.

Klimaat

Biggen worden geboren met beperkte energiereserves en komen “nat” ter wereld, waardoor het risico op onderkoeling erg groot is. Strooi de biggennesten in met een drogend poeder en leg de biggen onder de warmtelamp zodat ze zo min mogelijk energie en lichaamswarmte verliezen. Gebruik, indien nodig, een werpmat om te voorkomen dat de biggen op de koude roosters achter de zeug te veel afkoelen. Vermijd tocht en zorg ervoor dat het biggennest voldoende warm (32-35°C) is. Hierdoor blijven de biggen energieker en gaan ze sneller naar de uier om biest op te nemen.
Het klimaat van het biggennest kan beoordeeld worden door het liggedrag van de biggen te observeren. Biggen die op bovenop elkaar liggen hebben het te koud, biggen die over het hok verspreid liggen hebben het te warm. Als het te warm is onder de warmtelamp, dan zullen de biggen in een cirkel rond de lamp liggen en dit vergroot de kans op doodliggen.

Hygiëne

Pasgeboren biggen hebben nog geen functionele darmflora. Hierdoor zijn ze tijdens de eerste levensdagen zeer gevoelig voor kolonisatie met potentieel ziekteverwekkende kiemen. Dit risico is uiteraard het grootst wanneer de biggen geboren worden in een onhygiënische omgeving, waar veel kiemen aanwezig zijn.
Daarom is het van belang om maatregelen te treffen die ervoor zorgen dat biggen ter wereld komen in een zo hygiënisch mogelijke omgeving. Denk daarbij aan het wassen en behandelen van zeugen tegen parasieten vooraleer ze overgebracht worden naar de kraamstal; grondig gereinigde, ontsmette en droge kraamstallen; mest wegscheppen achter de zeug; …

Biest

Antilichamen in biest beschermen biggen tegen de schadelijke effecten van ziekteverwekkende bacteriën en virussen. Biggen die geen of onvoldoende biest krijgen en biggen die biest met onvoldoende afweerstoffen krijgen, zijn onvoldoende beschermd en zullen sneller diarree ontwikkelen. Daarnaast is biest ook een belangrijke energiebron voor pasgeboren biggen.
Zowel zeug gerelateerde (hoeveelheid beschikbare biest en kwaliteit) als big gerelateerde factoren (opname van de biest) zijn hierbij van belang.
De biestproductie van zeugen is variabel en wordt mede bepaald door de conditie van de zeug, voedersamenstelling en voederschema's, het verloop van het werpproces en de gezondheidsstatus van de zeug.
Biggen moeten zo snel mogelijk na de geboorte biest opnemen. De eerste 6 uur na de geboorte zijn kritiek en na 12 tot 24 uur sluit de darmbarrière, waardoor de antistoffen niet meer worden geabsorbeerd. Het is ook belangrijk ervoor te zorgen dat álle biggen voldoende biest (min. 250 gram¹) opnemen, zowel de eerstgeboren als de laatstgeboren biggen en zowel de grote als de kleine biggen. Toezicht bij het werpen en ingrijpen waar nodig, om biggen aan de uier te leggen, split suckling toe te passen bij grote tomen, zeugen te behandelen bij gezondheidsproblemen, … helpen hierbij.
De kwaliteit van de biest en bijgevolg ook de gevoeligheid van biggen voor neonatale diarree wordt sterk beïnvloed door de pariteit en de vaccinatiestatus van de zeug. Tomen van jonge zeugen zijn meer vatbaar voor geboortediarree. Dit komt omdat de biest van jongere zeugen meestal minder antilichamen bevat, omdat ze zelf nog minder zijn blootgesteld aan bepaalde ziekteverwekkers en nog minder vaak gevaccineerd zijn. Zeugenvaccinatie is effectief bij de preventie van geboortediarree veroorzaakt door bijvoorbeeld Escherichia coli (E. coli) en Clostridium perfringens. Zeugen worden het beste gevaccineerd in de laatste weken van de dracht om de overdracht van beschermende antilichamen van de zeug naar de big via de biest te verbeteren.

Conclusie

Veel van de ziekteverwekkers die diarree bij pasgeboren biggen veroorzaken, zijn normale bewoners van het maagdarmkanaal en veroorzaken weinig of geen ziekte onder optimale management- en omgevingsomstandigheden. Echter, wanneer de afweermechanismen worden aangetast, kunnen bacteriële en/of virale ziekteverwekkers hiervan profiteren en toch ziekte veroorzaken. Er zijn verschillende stress gerelateerde factoren die ervoor zorgen dat pasgeboren biggen meer vatbaar worden voor diarree. Deze omvatten een onhygiënische omgeving, afkoeling of een slecht klimaat in de stal, stress, onvoldoende opname van biest en/of opname van biest waarin te weinig afweerstoffen aanwezig zijn.

Bron

¹Quesnel et al. (2012). Colostrum intake: influence on piglet performance and factors of variation. Livest. Sci. 146: 105-114.