Van der Wal op bezoek in grensregio: 'Wat de provincie ook doet, de stikstof komt uit Duitsland'

Vanwege de stikstofkaart hebben melkveehouder Henry Fox uit Lattrop (OV) en vijf andere boeren hun gesprekken over een gebiedsgerichte oplossing stopgezet. De stikstofkaart, vertelde hij tegen minister Van der Wal, ontnam hem en zijn collega-boeren alle hoop op perspectief.

Fox is de eerste van een drietal boeren op de grens met Duitsland, die ministers Staghouwer en Van der Wal, samen met een aantal Kamerleden, deze maandagmiddag bezoeken. Dit naar aanleiding van een motie van Kamerlid Pieter Omtzigt. Het onafhankelijk Kamerlid wees daarin op de scheve situatie die specifiek bij grensoverschrijdende natuurgebieden ontstaat door het verschil in regelgeving tussen Duitsland en Nederland. En vroeg de regering in een breed aangenomen motie om die gebieden zelf te bezoeken, om persoonlijk kennis te nemen van de situatie.

Duitse stallen zonder luchtwasser

En dus zijn de ministers, samen met een viertal Kamerleden, vandaag op bezoek bij het bedrijf van Fox. Dat ligt vlakbij Natura 2000-gebied ‘Bergvennen & Brecklenkampse Veld’, bij Dinkelland. Een gebied waar de KDW met meer dan 100 procent wordt overschreden. Ondanks alle inspanningen die Nederlandse boeren hier al hebben verricht. „Wij treffen in Nederland nu maatregelen die miljoenen kosten om de kwetsbare natuur te vernatten“, heeft Fox al eens in de Agrio-kranten verteld, „maar pal achter de grens loopt ons water pardoes weg in diepe sloten aan de Duitse kant. En bouwt een boer twee varkensstallen zonder luchtwasser.“

Fox houdt dit maandagmiddag ook aan de ministers en Kamerleden voor. Zodat zij zien dat het in Den Haag vastgestelde beleid in de praktijk betekent dat hij en zijn collega’s worden afgerekend op de depositie uit Duitsland. Van der Wal had eerder gezegd geen grote verschillen te zien tussen de Nederlandse en Duitse aanpak bij grensoverschrijdende Natura 2000-gebieden.

Stikstofpingpong tussen de overheden

Van der Wal begrijpt de zorgen, zegt ze na afloop van het gesprek, en de situatie tast ook haar rechtvaardigheidsgevoel aan. Maar toch, zegt ze, moet de stikstofkraan dichtgedraaid worden. Uitzonderingen zijn daarbij lastig te maken. Maar die moeten uit de gebiedsprocessen komen, vertelt ze. Daarmee schuift ze de bal door naar de provincie.

De Overijsselse landbouwgedeputeerde Gert Harm ten Bolscher, die ook bij het gesprek aanwezig is, kaatst die bal echter meteen weer terug. „Als wij met die gebiedsprocessen aan de slag moeten, hebben we wel die uitzonderingspositie nodig“, vertelt hij. Eerder, in overleg met Johan Remkes, heeft hij aangegeven dat de regering niet moet focussen op stikstof alleen.

Hij krijgt steun van Kamerlid Pieter Omtzigt. „Maatwerk is mooi“, zegt die, „maar wat de provincie ook doet, de depositie komt uit Duitsland." De minister stelde dan wel dat de stikstofkraan dicht moet, maar als het merendeel van de depositie van over de grens komt, dan kan de provincie die niet dichtdraaien.

Van der Wal: Beroepsverbod moet uit de regeling

Als tweede bezoekt de karavaan van ministers en Kamerleden het bedrijf van Eddie Vedders in Haaksbergen. Het ligt vlakbij het Natura 2000-gebied Aamsveen, dat grenst aan het Duitse Amtsvenn - Hündfelder Moor.

De gastheer valt met de deur in huis. "Als we stikstof reduceren, is de natuur daarmee hersteld?", vraagt hij de minister. Maar daar gaat het volgens Van der Wal niet over. Althans, niet alleen. De regering wil de landbouw klaar voor de toekomst maken, en dat behelst meer dan natuurherstel alleen. Er komen ook andere zaken op de landbouw af, zoals de klimaatopgave. En die problemen wil de regering in zijn totaliteit aanpakken, vertelt Van der Wal, zodat de boer niet van de ene opgave in de andere rolt. „Wij sturen aan op een nieuwe balans, en dat is maatwerk per gebied."

Maar volgens Vedders is die maatwerkaanpak dweilen met de kraan open, als Duitsland een drempelwaarde hanteert die driehonderdvijftig keer hoger ligt. Van der Wal antwoordt dat zij ook zo snel mogelijk naar een hogere drempelwaarde wil, maar daarvoor moet eerst de stikstofkraan dichtgaan. De natuur moet eerst herstellen, voordat een grotere drempelwaarde mogelijk is.
Ook wil ze het beroepsverbod uit de opkoopregeling hebben, maar Brussel ligt daar dwars. Die ziet het dan als staatssteun. "Wij zijn daarover in gesprek met de Commissie, maar ik kan daar niet te veel over zeggen - dat loopt nog."

'Duitsland gaat nooit op stikstof sturen'

Als laatste bezoeken de bewindslieden melkveehouderij Kössinkhoeve in Winterswijk, vlakbij de natuurgebieden Wooldse Veen en Korenburgerveen. Een van de aanwezige boeren, Stefan te Selle, vraagt waarom de ministers daar niet eerder poolshoogte hebben genomen; „Terwijl de Achterhoek al veel eerder interessant was voor een bezoek: wij zijn Innovatieregio, koploperregio, draaien de Regiodeal, BES-pilot en in Winterswijk liggen vier N2000 gebieden. En dan is een motie aanleiding voor dit bezoek!?"

Extensivering is volgens hem geen oplossing. Er zit geen verdienmodel in. De korte keten is een niche, en ondertussen zitten de boeren daar op achterstand. De Nederlandse maatregelen jagen de kosten omhoog, terwijl Duitsland nooit op stikstof gaat sturen. „Duitse boeren kopen hier landbouwgrond op", vertelt hij, „en die boeren zijn veel intensiever dan wij hier." Hij pleit ervoor om de KDW weg te halen. „Wij kunnen er niets mee, en als je eraan vasthoudt, haal je die opgave nooit."

Andere boeren vallen hem bij. Lokale natuurbeheerders zijn tevreden over de ontwikkeling hier, ondanks de overschrijding van de KDW, vertellen zij aan de ministers. „De gevlekte orchis doet het geweldig hier."

'Frustratie duidelijk'

Voor Van der Wal is de frustratie van de boeren in de grensstreek duidelijk geworden, vertelt ze. En waar ze vorige week nog stelde dat de samenwerking met Duitsland goed is, ziet ze nu de noodzaak om te gaan 'zwaluwstaarten' met de Duitse overheden, om het beleid aan beide kanten van de grens beter op elkaar aan te laten sluiten.

Om de boeren in de grensstreek te helpen zal de overheid maatwerk moeten leveren, stelt de minister desgevraagd. Maar gevraagd naar voorbeelden van dergelijk maatwerk, kan ze er geen noemen.

De boeren in Winterswijk zijn niet tevreden. „Het was dus allemaal voor de bühne", verzucht Te Selle die het twitterdraadje van het ministerie gisteravond las. „En zonder die motie van Omtzigt waren ze nog niet gekomen."