Met dwangsommen bedreigde PAS-melders stappen naar de rechter
„Ze pikken de extensieve bedrijven eruit, die ze moeten omarmen.” Dat is de conclusie van Gerrit van Dijk van de gelijknamige maatschap op het Kampereiland die dwangsommen tot maximaal 60.000 euro boven het hoofd hangt over de werkwijze van MOB. Van Dijk voelt zich zeer onrechtvaardig behandeld en stapt naar de Raad van State. „Ik heb altijd te goeder trouw gehandeld.”
Veehouder Gerrit van Dijk (66) vormt een maatschap met zijn vrouw Cobi en zijn zoon Johan (32) die het bedrijf wil overnemen. Van Dijk deed een PAS-melding in juli 2015. Die hebben we toen direct aangevraagd toen dat kon. „Die is destijds goedgekeurd en werd ook dit jaar weer goedgekeurd. Het was van het begin af aan de bedoeling dat die zou worden omgezet naar een vergunning. Maar in 2018 begon de ellende toen MOB (Mobilisation for the Environment van Johan Vollenberg) overal procedures startte tegen PAS-melders. Er zitten er hier nog heel veel in de buurt, maar ze hebben ons er willekeurig uit gepikt, omdat MOB niet het geld heeft om tegen alle PAS-melders rechtszaken te voeren. En dat terwijl wij een extensief bedrijf zijn. Die zouden ze als MOB juist omarmen, zou je denken.” Van Dijk wil overigens niets kwijt over het aantal koeien of hectares dat hij heeft of andere aspecten van de bedrijfsvoering. En ook niet over het waarom. „Dat is onze keus. Ik wilde wel meewerken aan een interview maar daar niks over zeggen.”
1992 referentie
Het omzetten van PAS-meldingen moest vanaf 2015 binnen drie jaar worden omgezet in vergunningen, vertelt Van Dijk verder. „Maar destijds minister Carola Schouten heeft dat toen niet geactiveerd. Vervolgens heeft de Raad van State het beleid van PAS-meldingen afgeschoten. Toen begon de ellende, want het Rijk en de provincie kaatsten elkaar de bal toe en er kwam geen nieuwe wetgeving. Beide wassen hun handen nu in onschuld. Vervolgens oordeelde de rechtbank in Zwolle dit jaar dat de provincie Overijssel met nieuw beleid moet komen. Dat doet ze niet maar ze grijpt terug naar de voorganger van de PAS-melding uit 1992. Ze nemen de geldende regels van dertig jaar geleden als referentie. Als je toen onder een bepaald aantal koeien bleef, hoefde je alleen maar melding doen. Als je daarboven kwam, moest je vergunning aanvragen. Wij konden destijds volstaan met een melding omdat wij onder dat aantal koeien bleven. Daar worden we nu de dupe van, want wij hebben destijds geen vergunning aangevraagd. Wij zijn overigens nog steeds een extensief bedrijf.”
Het stuk land waar de familie Van Dijk nu boert, is overigens al 1300 jaar in gebruik als landbouwgrond toen het Kampereiland werd gevormd. Het Natura-2000 gebied waar Van Dijk mee te maken heeft zijn de Weerribben. „Een met menselijke hand aangelegd natuurgebied”, verzucht Van Dijk.
Provincie aan zet
Maatschap Keemers in Haaksbergen is een van de andere drie PAS-melders waar een handhavingsverzoek tegen loopt van de provincie Overijssel. Erwin Keemers (55), die de maatschap samen met zijn vrouw, zoon en dochter runt, heeft een duidelijk verhaal. Tegelijkertijd is het voor Keemers naar eigen zeggen minder dramatisch omdat niet volledig afhankelijk is van zijn varkenshouderij met 1200 vleesvarkens. Hij is namelijk ook makelaar-taxateur. „Ik heb zelf vergunningen afgegeven aan andere boeren”, aldus Keemers die daarmee aangeeft dat hij wel thuis is in de materie.
Geen NB-vergunning nodig
Maar waar is het dan misgegaan, vraag je je dan af. Keemers: „Ik heb in 2011 een uitbreiding gedaan en een nieuwe stal gezet. Op dat moment had je alleen nog maar een milieu- en een bouwvergunning nodig. Bij de aanvraag had je nog geen NB-vergunning nodig. De provincie raadde mij toen zelfs aan om nog geen NB-vergunning aan te vragen, maar even enkele maanden te wachten en een PAS-melding te doen. Dat scheelde toch weer leges.”
Eerst bouw en infra
Keemers volgde daarmee naar eigen zeggen trouw het advies van de provincie en is daardoor nu in de problemen gekomen. Daarom vindt hij dat de provincie het nu ook maar op moet lossen. „Er zijn hier onlangs twee varkenshouderijen in de buurt gestopt. Dus er is stikstofruimte in deze regio. De provincie is toch bezig een opkoopregeling voor stikstofruimte in de stijgers te zetten? En waar is die ammoniakruimte ondertussen gebleven? Het Rijk heeft ondertussen bepaald dat die eerst ten goede moet komen aan de bouw en infrastructuur. Als er dan nog een beetje over is, mag dat naar de landbouw. Dat loopt dan weer via het RVO. Het loopt allemaal langs elkaar heen. En ze zijn allemaal bang voor rechtszaken van MOB.”
30.000 euro
Er hangt Keemers binnen vier maanden een eerste dwangsom boven het hoofd van 10.000 euro. Dat kan in zijn geval oplopen tot 30.000 euro. Dat is minder dan bij de twee melkveehouders waar het gaat om respectievelijk 15.000 en 60.000 euro, omdat Keemers een kleiner bedrijf heeft. Maar Keemers maakt zich niet zo druk en als het aan hem ligt, komt het niet zo ver. „Ik span een rechtszaak aan tegen de provincie Overijssel bij de rechtbank in Zwolle.” Tot die tijd doet Keemers niks. Mocht hij toch gedwongen worden om maatregelen te nemen, dan zijn er voor hem twee opties: minder dieren of luchtwassers plaatsen. Minder dieren is natuurlijk het makkelijkst.” Mocht de kwestie met Overijssel niet naar tevredenheid kunnen worden afgehandeld, overweegt Keemers een claim tegen de staat.
Geen verbanden meer
Volgens Keemers zijn de achterliggende problemen veel groter. „Mensen zien geen verbanden meer. De gedeputeerde die hierover gaat, gaat alleen maar over handhaving, zonder het grotere verband te zien. Maar dat geldt ook nationaal. Het heeft geen zin om alleen stikstof aan te pakken. Want de klimaatverandering komt echt niet alleen van stikstof. Als het stikstofprobleem is aangepakt, doemt er wel weer een ander probleem op, bijvoorbeeld met waterbeheer. Je zult al die problemen integraal moeten aanpakken.”
Overijssel: 'Wij kunnen niet anders dan handhaven'
Gedeputeerde Staten (GS) van Overijssel melden in een reactie niet anders te kunnen dan te handhaven. „Omdat legalisatie vanuit het Rijk nog altijd op zich laat wachten en zodoende in lijn met het vonnis van de Rechtbank Overijssel niet van handhaving mag worden afgezien, hebben GS recent een last onder dwangsom moeten opleggen aan drie veehouderijen. Uit controles en analyse van deze bedrijven is gebleken dat voor een deel van de stikstofuitstoot de vereiste toestemming ontbreekt. Bij de nadere beoordeling is bepaald wat de bestaande rechten zijn. Daarbij wordt gekeken naar de vergunde bedrijfssituatie met betrekking tot milieutoestemming en/of verleende natuurbeschermingsvergunning op de aanwijsdatum waarop het betrokken Natura2000-gebieden van kracht werd. Dat wordt ook wel de referentiesituatie genoemd.”
Frustratie begrijpelijk
Overijssel meldt verder de frustratie en teleurstelling van beide ondernemers te begrijpen. „Wel hechten wij er aan de lezing van het proces dat heeft geleid tot de huidige situatie vanuit de ondernemer feitelijk te nuanceren.”
Ten aanzien van Van Dijk: „Vanaf juli 2015 konden met het Programma Aanpak Stikstof activiteiten met weinig stikstofneerslag (beneden een grenswaarde) op basis van een melding onder de Wet natuurbescherming (Wnb) doorgaan, zonder natuurbeschermingsvergunning. Door de veelbesproken PAS-uitspraak van de Raad van State in mei 2019 werden de PAS-melders alsnog vergunningsplichtig. Door het Rijk is vervolgens een landelijk legalisatietraject ingezet om PAS-melders binnen drie jaar te legaliseren. Dat heeft zoals bekend echter tot op heden nog niet geleid tot een oplossing.”
Specifiek ten aanzien van de zaak van Keemers: „Alle belangrijke besluiten met betrekking tot stikstof, handhaving maar ook bijvoorbeeld de Omgevingsvisie worden door GS als geheel genomen en een illustratief in dat opzicht was dat eerder dit jaar het voltallige Overijsselse College van Gedeputeerde Staten een persoonlijk een brandbrief overhandigde aan Christianne van der Wal, minister van Natuur en Stikstof, waarin nadrukkelijk aandacht werd gevraagd voor de schrijnende situatie met betrekking tot PAS-melders.”
Persoonlijk contact
Gedeputeerden van de provincie hebben met de twaalf ondernemers waar een handhavingstraject moest worden gestart persoonlijk gesproken over het aangekondigde handhavingstraject en naar hen uitgesproken zich maximaal te willen inspannen om een oplossing te vinden. „Bij negen van de twaalf bedrijven is dat inmiddels gelukt: daar is dankzij een nadere analyse van de bedrijfssituatie of aanpassing in de bedrijfsvoering niet langer sprake van een overtreding, waardoor kan worden afgezien van handhaving. Bij de andere drie bedrijven is nog wel sprake van een overtreding en in lijn met de uitspraak van de rechter heeft Overijssel vorige week een last onder dwangsom moeten opleggen, die wordt verbeurd indien over enkele maanden nog steeds sprake is van een overtreding.”
25 miljoen
Overijssel ziet naar eigen zeggen zelf ook de consequenties van de falende PAS-wetgeving en de wrange onverteerbare situatie die daardoor voor de betreffende ondernemers is ontstaan. „Dat heeft de provincie ertoe bewogen 25 miljoen euro uit eigen provinciale middelen te halen waarmee het zelf stikstofruimte wil kopen van andere bedrijven. Deze ruimte wordt ‘uit de markt gehaald’ en zal ten goede komen aan het legaliseren van PAS-melders”, aldus Overijssel. Zij reageert daarmee op het gebrek aan voortgang en het nemen van verantwoordelijkheid voor de ontstane situatie vanuit het Rijk.”
Tekst: Erik Kruisselbrink
Is als freelance vakbladredacteur van vele markten thuis.
Beeld: Ellen Meinen Agrio Archief
