Nederland verliest derogatie; gevolgen voor afzet varkensmest

Dat staat in de concept-derogatiebeschikking van de Europese Commissie, die minister Staghouwer in een Kamerbrief deelt. In theorie zou het besluit nog anders kunnen uitpakken, maar in de praktijk stemt het comité vrijwel altijd in met de conceptbeschikking van de Commissie.

Nederland had dit jaar al moeite met het doen van een derogatie-aanvraag. Door de lange kabinetsformatie van vorig jaar duurde het lang voordat Nederland met de procedure kon beginnen, en daarbij kon het kabinet ook weinig toezeggingen doen aan Europa omdat het zelf nog bezig was (en is) een toekomstige landbouw vorm te geven. Het maakte de derogatie-onderhandelingen nog moeilijker dan gewoonlijk.

Minister Staghouwer heeft herhaaldelijk gezegd dat de onderhandelingen met de Commissie stevig waren. Hij had ook al laten doorschemeren dat Nederland de derogatie zou kunnen verliezen, en dat zijn streven was om de derogatienormen voor dit jaar in ieder geval overeind te houden. Dat is hem in ieder geval gelukt; voor 2022 blijft de norm hetzelfde. In de jaren daarna wordt de norm dan stapsgewijs verminderd, zodat ons land in 2026 aan de Europese nitraatnorm van 170 kilo per hectare voldoet. Daarna zou een nieuwe derogatie-aanvraag niet meer nodig zijn.

In verontreinigde gebieden, die Nederland nog moet aanwijzen, zal de afbouw sneller moeten gebeuren. Ook gaat Nederland maatregelen nemen ten aanzien van de stikstofgebruiksnormen, metsproductieplafonds en de regelgeving over bufferstroken. Een deel van die regels zal gelden voor de landbouw als geheel, dus ook voor boeren die niet aan de derogatie deelnemen.

Ondersteuning

Hoewel de derogatie dus verloren gaat, wil de regering het grasland behouden. „Het verbeteren van de waterkwaliteit is onderdeel van de benodigde verduurzamingsstrategie“, meldt Staghouwer in de brief. Maar als grasland wordt omgezet in bouwland met uitspoelingsgevoelige gewassen, zal er meer nitraat in het oppervlaktewater terecht komen. „Bovendien is grasland nodig voor weidevogels, die onderdeel uit maken van de doelen van de Vogel- en Habitatrichtlijnen.“ Het kabinet wil daarom voorkomen dat grasland verloren gaat, en stimuleren dat ondernemers een derogatievergunning blijven aanvragen. Dat wil ze de komende drie jaar doen met een transitievergoeding, waarvoor het 130 miljoen euro beschikbaar stelt. Op welke wijze het grasland in de jaren daarna behouden kan blijven, gaat het kabinet nog onderzoeken.

Afzet varkensmest

Wageningen Economic Research (WEcR) maakte vorig jaar een analyse van de mestmarkt. Daaruit blijkt dat en eventueel verlies van derogatie voor ontwrichting van de mestmarkt kan zorgen. Het wegvallen van derogatie betekent dat op alle landbouwgrond in Nederland een stikstofgebruiksnorm van 170 kilo per hectare geldt. Met derogatie ligt de stikstofgebruiksnorm voor zand- en lössgronden in Limburg, Noord-Brabant, Overijssel, Gelderland en Utrecht op 230 kilo per hectare en voor de rest van Nederland op 250 kilo per hectare. WEcR verwacht toenemende druk op de mestmarkt bij een stikstofgebruiksnorm van 170 kilo per hectare op alle landbouwgronden. Bedrijven, die nu nog deelnemen aan derogatie zullen hun bemesting aan moeten passen, om te voorzien in de stikstofbehoefte van de gewassen. Met de huidige normen, zal dat leiden tot een forse toename van het gebruik van kunstmest.

Tegelijkertijd moet een aantal melkveehouders opzoek naar kanalen om de mest die overblijft af te zetten. Omdat de nationale plaatsingsruimte voor stikstof uit dierlijke mest onveranderd blijft, heeft dit direct invloed op de mestmarkt. Veel akkerbouwers hebben, vanwege het organisch stofgehalte, een voorkeur voor rundveemest. Dit bemoeilijkt de afzet van varkensmest naar de akkerbouw.