Waardestijging Oost-Europese varkenshouderij

Oost-Europa heeft aan het Stalinistische bewind megaboerderijen te danken die enorme mogelijkheden hebben, al komen die er vaak niet uit. In de meeste Oost-Europese landen wordt een groot deel van de voormalige staatsboerderijen niet benut voor agrarische productie. Zo daalde de varkensstapel in Hongarije naar enkele miljoenen varkens, terwijl het land voor de val van de Muur bekend stond als de varkensschuur van Oost-Europa.

Maar er zijn ook ondernemingen ontstaan die de productiemogelijkheden wel benutten. Een mooi voorbeeld daarvan is AgroPodnik te Hodonin in Zuidoost-Tsjechië. Nabij de grens met Slowakije produceert deze onderneming 46.000 biggen per jaar, die ze zelf afmest tot vleesvarkens van 110 kg.

Met een omzet van 4.100 ton varkensvlees is het bedrijf een van de grootste spelers op de Tsjechische markt voor varkensvlees. De afzet loopt via de handelmaatschappij AgroPork te Brno. AgroPodnik is aandeelhouder van het handelshuis.

Brijvoederingsysteem
Het bedrijf produceert op moderne wijze op een terrein van circa tien hectare groot, waar de groepen varkens in 32 staleenheden zijn gehuisvest. Er wordt groepshuisvesting toegepast en het voeren gaat via een modern brijvoederingsysteem van de Oostenrijke firma Schauer. Het voer wordt grotendeels op het eigen bedrijf geproduceerd en verwerkt.

De fokkerij vindt plaats in een gespecialiseerd centrum met 25 hoogwaardige Piëtrain-beren en het geheel staat onder dagelijks toezicht van een team veterinairen. Mestproblemen heeft het duizenden hectares tellende bedrijf niet.

Dankzij mestscheiding wordt een deel van de mest verkocht als organische meststof aan particulieren. Het resterende deel wordt opgeslagen in enorme mesttanks en in het seizoen aangewend op het duizenden hectares tellende landbouwareaal van de onderneming.

Milieu- en voerkosten
Daarmee is direct het grootste voordeel van Oost-Europese agrarische ondernemingen genoemd, naast de mogelijkheden die de schaalgrootte biedt. Ze hebben niet te maken met kosten voor mestafzet en landbouwgrond kost er maar heel weinig geld. De pachtprijzen zijn doorgaans lager dan de EU-hectaretoeslagen.

De lage lonen zijn ook een voordeel, maar daarbij dient wel te worden aangetekend dat het moeilijk is om aan betrouwbaar en kundig personeel te komen. De (jongere) bevolking verlaat massaal het platteland en trekt naar de grote steden.

Van doorslaggevend belang voor het rendement van een megaveebedrijf in Oost-Europa zijn de voerkosten. Die zijn niet lager dan in West-Europa. Soja moet net als in Nederland grotendeels worden aangekocht, al wordt er in bepaalde gebieden in Centraal-Europa wel soja geteeld. Vooral de neerslaghoeveelheid is bepalend voor de voerkosten.

De grond is in grote delen van Oost-Europa geschikt voor voergewassen, maar de magere neerslaghoeveelheden beperken vaak de opbrengsten. De meeste ondernemingen investeren niet in irrigatie, maar kopen voer tegen West-Europese prijzen in om de tekorten af te dekken.

Investeerders
Mondjesmaat wordt ervan uit West-Europa geïnvesteerd in de Oost-Europese varkenshouderij. Er zijn sommige Nederlandse initiatieven in Hongarije. De Nederlandse veehandelaar Jos Jansen, die nabij Boedapest zijn domicilie heeft, speelt een belangrijke rol in de export van biggen vanuit Nederland en de exploitatie van Hongaarse productieketens.

Twee groepen Deense investeerders zijn succesvol in Polen en in Slowakije. De beursgenoteerde investeringsmaatschappij FirstFarms, bestaande uit de eigenaar van stalinrichter Skiold en een aantal andere ondernemers in de agrarische sector in Denemarken, investeerde 15 miljoen euro in de aankoop van twee duizenden hectares tellende bedrijven in Slowakije, nabij de hoofdstad Bratislava.

FirstFarms overweegt ook een Oekraïens bedrijf, Danam Farms, over te nemen van een andere groep Deense investeerders. Dit bedrijf telt 850 zeugen en circa 15.000 vleesvarkens. De omzet in 2005 bedroeg 1,5 miljoen euro.

FirstFarms constateert dat er dankzij de schaalvoordelen, de lage land- en personeelskosten en met name de voortdurend groeiende afzetmarkt goede mogelijkheden zijn om te investeren in Oost-Europese veehouderij. Het rendement op het geïnvesteerde eigen kapitaal zit in de waardestijging van goeddraaiende ondernemingen, verwacht de investeringsmaatschappij.

Varkenshouderijketen
Investeren in Oost-Europese agrarische bedrijven is lang niet in ieder land even eenvoudig. In Polen bijvoorbeeld is het nog steeds onmogelijk om bezit te verwerven zonder het te delen met de Polen. Een mooi voorbeeld van samenwerking is de Pools-Deense varkenshouderijketen Poldanor.

Dit ketenbedrijf, bestaande uit een tiental varkenshouderijen, enkele slachterijen en marketing, is in Polen actief sinds 1994 en met wisselend succes. In omvang groeide Poldanor naar 16.000 zeugen en 15.000 hectare land. De Deense directeur Tom Akselgaard geeft aan dat de concurrentieslag met de Westeuropese retail de grootste uitdaging is voor de miljoenenonderneming, die in de loop der jaren uit het geld van Deense investeerders is ontstaan.

De kansen voor Poldanor zijn goed. Samen met landen als Roemenië en Rusland wordt de groeipotentie van de Poolse markt voor varkensvlees het grootst ingeschat. Dat blijkt uit een rapport over de wereldmarkt voor varkensvlees van het onderzoeksbureau Gíra. De snelst verwesterde Oost-Europese landen zoals Slovenië, Tsjechië en Hongarije hebben het minste groeipotentie, terwijl de vleesconsumptie in een land als Roemenië zelfs kan verdubbelen. Rusland is een goede tweede.

Kansen in Rusland
Naarmate de groeipotentie stijgt, nemen echter ook de risico’s toe. De Nederlandse afdeling van de European Pig Producers (EPP) bezocht dit najaar Rusland voor het onderzoeken van de investeringskansen. Een ervaring rijker, maar een illusie armer keerden de ondernemers terug uit het land waar het kapitalisme in zijn meest extreme vorm hoogtij viert. EPP-secretaris mr. Frans Willems uit Tilburg: „In de straten van Moskou heb ik in één dag meer exorbitant dure auto’s gezien dan in Nederland in een heel jaar.”

De delegatie van Nederlandse varkenshouders constateerde dat vooral onbetrouwbaarheid in het maken van afspraken Rusland vooralsnog weinig aantrekkelijk maakt. Willems: „Op het laatste moment worden afspraken afgezegd. Je krijgt niets op papier. Hun manier van zaken doen is de onze niet.”

Onbetrouwbaar personeel
De onbetrouwbaarheid geldt niet alleen de Russische zakenpartners, maar ook het personeel. Het is triest maar waar: op het platteland van Rusland is alcoholisme een uitermate groot probleem. „Zodra de mensen meer gaan verdienen, neemt het alcoholisme af”, vertelt Tom Akselgaard van Poldanor. „Wij zien de salariskosten niet als een voordeel. Het rendement ligt vooral in de geringe land- en milieukosten, in de schaalvoordelen en in de groeiende afzetmarkten.”

Rusland heeft als voordeel dat er vrije vestiging mogelijk is. Vermogensverwerving is mogelijk zonder inmenging van locale partijen. In de meeste andere Oost-Europese landen is samenwerking wel noodzakelijk, al zijn de regels voor vestiging in Tsjechië, Slowakije en Hongarije een papieren tijger. Dat de kansen voor het grijpen liggen, blijkt wel uit de interesse van de Amerikaanse vleesgigant Smithfield Foods.

Zij probeert de Roemeense markt te veroveren. Deense investeerders die ook bij Poldanor betrokken zijn, zouden zich richten op de aankoop van een gigabedrijf. In Rusland ondernemen ze pogingen een onderneming met 20.000 zeugen, 45.000 hectare land en 1.100 personeelsleden aan te kopen.