Termijnmarkt blijft ver-van-mijn-bed-show

Al tientallen jaren verschijnen er in vakbladen met enige regelmaat artikelen over de mogelijkheden van handelen op de termijnmarkt. Toch lijken varkenshouders er nog steeds niet warm voor te lopen. De handel in varkens en biggen op de termijnmarkt bedraagt slechts enkele procentenvan detotale handel. De beperkte omvangvan dehandel was éénvan deredenen voor het sluitenvan deAmsterdamse termijnmarkt voor varkens en biggen enkele jaren geleden.

Wie nu varkens wil verhandelen op de termijnmarkt kan terecht op de agrarische termijnmarkt in Hannover. Dat deze markt in Duitsland is gevestigd maakt niet uit, want het zaken doen op de termijnmarkt is slechts een papieren handel. Van het werkelijk leveren van varkens is geen sprake.

„Ondanks de regelmatige publiciteit heerst er bij varkenshouders toch veel onbekendheid over de termijnmarkt”, constateert Henry Dunnink. Hij is als makelaar actief op de varkens- en biggentermijnmarkt, onder meer in opdracht van het Dienstencentrum Agrarische Markt (DCA) in Lelystad. „Nog steeds zijn er mensen die denken dat ze werkelijk varkens of biggen richting Duitsland moeten exporteren als ze zaken doen op de termijnmarkt in Hannover”, aldus Dunnink.

Vastleggen op bepaalde prijs
De belangrijkste reden voor varkenshouders om de termijnmarkt te mijden ligt volgens Dunnink op het psychologische vlak: „Veel varkenshouders hebben moeite om zich vast te leggen op een bepaalde prijs omdat ze bang zijn om iets mis te lopen. Ondernemers die wel handelen op de termijnmarkt zijn in staat om dat gevoel uit te schakelen.”

Naar schatting zijn enkele honderden varkenshouders actief op de termijnmarkt.

Dunnink ziet in zijn klantenkring dat het vooral varkenshouders met grotere bedrijven zijn die de termijnmarkt gebruiken als instrument om het risico van een fluctuerende opbrengstprijs af te dekken. ,,Ondernemers die verder kijken en grip willen houden op de risico’s die ze met hun bedrijf lopen, kiezen voor de termijnmarkt.”

Dunnink tekent aan dat succesvol werken met de termijnmarkt wel vraagt om kennisvan deafzetmark. ,,Je moet in staat zijn om zelf een visie op de markt te ontwikkelen. Als je constateert dat de termijnmarktprijs in een bepaalde maand hoger is dan de werkelijke opbrengstprijs die je verwacht, dan is het een goed moment om op de termijnmarkt te verkopen.”

Kennis over ontwikkelingen op de afzetmarkten voor biggen en vleesvarkens houdt bij de meeste varkenshouders echter niet over, constateert Dunnink. ,,Ze gaan bij wijze van spreken ’s nachts hun bed uit om een big de fles te geven maar als het om afzet van dieren gaat, geven ze de varkens zo mee aan een handelaar zonder tijd te nemen om zich eerst in de markt verdiepen”, aldus Dunnink.

Het blijft gokken
Tonnie Hilderink, adviseur in dienst van DLV Intensief Advies, betwijfelt of er werkelijk veel marktkennis nodig is om op een goede manier gebruik te kunnen makenvan determijnmarkt. „In zekere zin blijft het gokken. Stel de termijnmarktprijs voor april volgend jaar is 1,45 euro en jij overweegt om varkens te verkopen voor die prijs omdat je verwacht dat de marktprijs in april volgend jaar lager zal zijn. Dat er een termijnmarktnotering van 1,45 euro tot stand is gekomen betekent echter dat er ook mensen zijn die verwachten dat volgend jaar in april de marktprijs hoger zal zijn dan 1,45 euro. Dus wie is er dan een marktkenner?”, aldus Hilderink.

„Waar het in feite om gaat, is dat je als varkenshouder de termijnmarkt kunt gebruiken om een stukje zekerheid te krijgen over de opbrengstprijs van je varkens of je biggen. Als je op basisvan dehuidige biggenprijs en de voerprijs kunt berekenen dat een opbrengstprijs van 1,45 euro in april voldoende is om uit de kosten te komen, dan is verkoop van je varkens op de termijnmarkt voor die prijs het overwegen waard. Wel moet je beseffen dat je dan per saldo ook nooit meer beurt dan die 1,45 euro per kg.”

Om zinvol zaken te kunnen doen op de termijnmarkt is het wel zaak om de kostprijsvan deeigen biggen of vleesvarkens goed in beeld te hebben. Dunnink: „Als je nu biggen oplegt, kun je vrij nauwkeurig uitrekenen wat deze dieren in april bij afleveren moeten opbrengen om uit de kosten te komen. Als je voor die prijs of hoger een contract kunt afsluiten op de termijnmarkt, dan draag je bij aan de continuïteit van je bedrijf.”

Risicomanagement
,,Nadenken over het afdekken van het risico van fluctuerende opbrengstprijzen moet je niet alleen doen op het moment dat de prijzen laag zijn”, zegt Joost Pennings, hoogleraar bij de University of Illinois in de Verenigde Staten en ook bij Wageningen UR. ,,Dat is een houding ten aanzien van risicomanagement die ondernemers in de veehouderij zich in de toekomst niet meer kunnen veroorloven.”

Professor Pennings denkt dat varkenshouders er de komende jaren niet aan ontkomen om prijsrisico’s af te dekken. Hij constateert dat dit goed kan via de termijnmarkt maar dat er ook andere wegen zijn. Een voorbeeld is het sluiten van een langlopend afzetcontract. Ook een andere structuurvan desector waarbij andere schakels in de keten het risico van een wisselende opbrengstprijs dragen, is denkbaar. De Nederlandse vleeskalverhouderij is hier een voorbeeld van. In de Verenigde Staten werken veel varkenshouders op een vergelijkbare basis.

„Dieren zijn daar vaak niet meervan dehouders. Boeren krijgen er een ‘service fee’ als vergoeding voor hun diensten. De manier waarop varkenshouders hun afzet regelen zal steeds meer het verschil tussen bedrijven bepalen. In de VS zie je nu al dat varkenshouders qua technische resultaten een vrij homogene groep vormen. Toch verschillen de financiële resultaten van bedrijven sterk. En dat komt door het verschil in marketing”, aldus Pennings.

Zo werkt de termijnmarkt
Handelen op de termijnmarkt is in feite handelen in het voren. Je kunt nu varkens of biggen verkopen voor levering volgend jaar, bijvoorbeeld in april. Tot daadwerkelijk leveren van dieren komt het nooit op de termijnmarkt. Wie nu een verkoopcontract afsluit, voor levering in april koopt dit contract enkele dagen voor de daadwerkelijke levering weer terug voor de dagnotering, ook wel cash settlementnotering genoemd, van dat moment.

Onder meer op www.varkensmarkt.nl is te zien wat de termijnmarktnoteringen voor de verschillende leveringsmaanden zijn. Stel u sluit een verkoopcontract voor vleesvarkens voor levering in april op een moment dat de notering voor april 1,45 euro is.

Als de vleesvarkenprijs in april 2008 gezakt is naar 1,25 euro ontvang jevan determijnmarkt 0,20 euro per kg. Je netto opbrengstprijs is dan 1,45 euro. Als de werkelijke opbrengstprijs gestegen is naar 1,65 euro moet je 0,20 euro betalen aan de termijnmarkt. De netto opbrengstprijs is dus ook in dat geval 1,45 euro.

Het voorgaande verhaal gaat niet op bij een onverhoopte sluitingvan delandsgrenzen, bijvoorbeeld als gevolg van een MKZ-uitbraak. De binnenlandse dagnotering gaat dan onderuit en wijkt afvan decash settlementnotering op de termijnmarkt in Hannover. „Dan hang je”, aldus makelaar Dunnink. „Altijd alert zijn is dan ook het devies. Bij dreigende calamiteiten kun je dan eventueel je posities op de termijnmarkt sluiten.”