Vinger aan de pols met longspoeling en speekseltest

In het buitenland wordt veelal gebruik gemaakt van andere technieken om de gezondheidsstatus van een veestapel te monitoren. Zo is de longspoeling in Duitsland een veel gebruikte techniek. En in Amerika, Canada en Frankrijk wordt de speekseltest gebruikt.

Er zijn voorbeelden van Duitse vleesvarkenhouders die hun dierenarts naar Nederland sturen om bij een vermeerderaar longspoelingen te doen bij de biggen. De vleesvarkenhouder krijgt zo een goed beeld van ziekten die spelen onder de biggen die hij aankoopt. Dit is voor zowel de Nederlandse vermeerderaar als de Duitse vleesvarkenhouder een voordeel. Mocht er in een later stadium iets mis gaan bij de biggen, dan valt terug te redeneren waar de ziekteverwekker opgelopen is.

Op zoek naar innovatieve technieken
In Nederland spelen uitslagen van bloedonderzoek een belangrijke rol bij het beoordelen van de gezondheid. Terwijl dit volgens varkensdierenarts Chris Schouten, van Dierenartsen Combinatie Aadal, in een aantal gevallen foutieve resultaten kan opleveren. „Bij bloedonderzoek van biggen kan de maternale immuniteit een rol spelen, omdat er niet op kiemen maar op antilichamen wordt onderzocht.” Wanneer in plaats van bij de biggen bij de zeugen bloedgetapt zou worden, kunnen vaccinaties een rol spelen in de uitslag.

De Dierenartsen Combinatie Aadal zoekt voortdurend naar innovatieve technieken. „Bloedonderzoek daar kan je niet alles mee, dus ga je op zoek naar meer”, zegt Schouten. Drie jaar geleden werd de techniek van de longspoeling door Elanco bij de dierenartsenpraktijk geïntroduceerd. Inmiddels gebruiken de dierenartsen van Aadal deze techniek op 75 tot 80 procent van de vermeerderingsbedrijven om de gezondheid van de zeugenstapel te monitoren.

Op deze vermeerderingsbedrijven voert de dierenarts drie keer per jaar longspoelingen uit bij drie groepen biggen. Er worden monsters genomen bij biggen van 4, 7 en 10 weken leeftijd, vijf per leeftijdscategorie. Onderzoek van de monsters gebeurt groepsgewijs.

Bloedonderzoek blijft prima instrument
Bij een longspoeling brengt de dierenarts de biggen onder algehele narcose. Daarna komen de biggen op de buik op een werkblad te liggen. De dierenarts brengt een katheter in en vervolgens een fysiologische zoutoplossing. De oplossing wordt direct weer uit de longen opgezogen en vervolgens in een reageerbuis gespoten. Het monster kan dan naar het laboratorium gestuurd worden.

Het voordeel van longspoelingen is volgens dierenarts Schouten dat er kiemen aangetoond worden. En niet zoals bij bloedonderzoek antilichamen. Schouten wil het bloedonderzoek niet helemaal teniet doen. „Het blijft nog steeds een prima instrument om acuut zieke dieren te testen en dit ter controle vier weken later te herhalen.”

Ook op gesloten bedrijven zal bloedonderzoek gehandhaafd blijven. Monitoring van de ziektestatus van de zeugen is prima mogelijk door bloed te tappen bij de vleesvarkens. „De maternale immuniteit speelt dan geen rol meer.”

Gebrek aan laboratorium
Dat Dierenartsen Combinatie Aadal de enige praktijk is die de techniek op grote schaal inzet is volgens Schouten makkelijk te verklaren. „Veel praktijken kennen de techniek niet, daar moet je even handigheid in krijgen. Wij doen er nu 15 binnen een uur.”

Een andere rem op algehele invoering van de techniek is het ontbreken van een geschikt laboratorium in Nederland. „Sommige labs kunnen het wel, maar het duurt te lang voordat we de resultaten hebben. En als we dan vervolgonderzoek willen laten uitvoeren, kan dat niet meer met de monsters die reeds ingezonden zijn.”

Aadal maakt voor het onderzoek gebruik van de diensten van het Landeslabor Schleswig-Holstein in Duitsland. Schouten vindt dat het contact met het laboratorium prettig verloopt. De doorlooptijd van de monsters is kort, indien nodig kan er vervolgonderzoek gedaan worden en er is direct contact mogelijk. „Korte lijntjes daar hou ik van.” Iedere maandag stuurt de dierenartsenpraktijk per koerier monsters naar het laboratorium. Een week later zijn de resultaten bekend.

Voordeliger dan bloedtappen
Financieel gezien is het uitvoeren van longspoelingen voordeliger dan bloedtappen. Volgens Schouten kost bloedonderzoek 800 euro per bedrijf per keer en het onderzoek van de longspoelsels 130 euro. Dit is exclusief de arbeid van de dierenarts en het benodigde materiaal.

In de Verenigde Staten is werken met longspoelingen volgens professor Jeff Zimmerman van de Iowa State University al weer op zijn retour. „Het wordt nog steeds gebruikt in laboratoria, maar op bedrijfsniveau is het te duur in relatie tot het resultaat”, meent Zimmerman.

De Amerikanen hebben in plaats van de longspoeling een andere techniek waarmee ze de gezondheid van de zeugenstapel monitoren. Het testen aan de hand van speeksel van varkens is in ontwikkeling sinds 2005.

Geen nieuwe techniek
Bij dit onderzoek hangt een katoenen touw enige tijd in een hok met vleesvarkens. De dieren kauwen hierop en het touw neemt speeksel op. Vervolgens wordt het speeksel uit het touw geknepen waarna het onderzochtkanworden door middel van een PCR test.

„Tot veler verbazing blijkt dit een effectieve test te zijn voor de monitoring van PRRSV, influenza, PCV2, M. hyopneumoniae en TTV”, aldus Zimmerman. Het is volgens de professor geen nieuwe techniek. In de humane gezondheidszorg is onderzoek van speeksel al langer in zwang. Bijvoorbeeld bij mensen die niet van naalden houden en bij de monitoring van HIV.

Het testen van speeksel heeft drie voordelen. De monsters zijn goedkoop en makkelijk te nemen. Speekselonderzoek geeft een goed beeld van de circulatie van ziekten in de varkensstapel. Doordat er minder monsters per stal nodig zijn ten opzichte van bloedonderzoek, zijn de kosten ook lager.

Resultaten vergelijken
Speekselonderzoek is volgens Zimmerman een goede methode om de gezondheid van varkens te bewaken. Varkenshouders moeten volgens de professor weten wat er rondgaat op het bedrijf om op tijd goede beslissingen te nemen wat betreft ziekten. Zimmerman: „Zou je een auto kopen zonder motortemperatuur- en benzinemeter? Breng je je auto naar de garage wanneer de meters een probleem aangeven? Of wacht je tot hij het niet meer doet?”

„Varkenshouders hebben veel meer geïnvesteerd in het bedrijf dan de prijs van een auto, maar sommigen hebben al die tijd gereden zonder meters. Periodiek testen van speeksel geeft een beeld van de ziektedruk in een varkensstapel, zodat er tijdig actie genomen kan worden.”

Volgens Zimmerman zal het nog zeker 5 tot 7 jaar duren alvorens speekselonderzoek standaard te gebruiken is op varkenshouderijen in Amerika. Er moeten nog meer testen ontwikkeld worden, speciaal voor speeksel. Dierenartsenpraktijk Aadal gaat de speekseltest in elk geval proberen. „We gaan er mee proefdraaien en de resultaten vergelijken met de resultaten van de longspoeling. Ook testen moet je uittesten”, zegt Schouten.