‘Rusland vraagt om Nederlandse ondernemer’

Het meest besproken onderwerp tijdens de Vakbeurs Intensieve Veehouderij (VIV) in Moskou eind mei was de financiële crisis die Rusland hard heeft getroffen. De munteenheid Roebel is vanaf augustus 2008 met 30 procent gedevalueerd. Over 2009 is de verwachting dat het Bruto Binnenlands Product (BBP) met zes procent zakt ten opzichte van vorig jaar.

De verwachte inflatiestijging is elf procent. In samenhang met de economische malaise is de consumptie van varkensvlees met zeven procent gedaald tot 21 kilogram per persoon. Nan-Dirk Mulder beschrijft de relatie tussen welvaart en voedselconsumptie. „Bij een afnemende welvaart verschuift het eetgedrag in de volgorde: rund-, varkens-, pluimveevlees, eieren naar tenslotte groentes.”

„Tot 2008 was Rusland de snelst groeiende markt voor varkens en pluimvee. Er was een enorme vraag naar verse en luxe vleesproducten. De vraag is gedaald omdat mensen minder te besteden hebben.” Als specialist werkzaam bij de internationale Rabobank agribusinessgroep verwacht Mulder dat de economie langzaam gaat herstellen.

Weinig perspectief export
„Partijen zijn zich weer opnieuw aan het oriënteren.” Desondanks ziet Mulder na het herstel van de economie weinig perspectief voor varkensvleesexporterende landen naar Rusland. „In 2003 heeft Rusland een nationaal plan gepresenteerd waarin staat dat het land vanaf 2012 zelfvoorzienend wil zijn voor varkens- en pluimveevlees. Ik denk niet dat dit op dergelijke korte termijn realiseerbaar is, maar ik waarschuw de exporterende regio’s zoals de EU, VS en Brazilië.

„De Russische overheid heeft in de afgelopen jaren laten zien dat het scherpe marktbeschermende maatregelen neemt om de import aan banden te leggen. De economische crisis heeft het proces vertraagd, maar de import van varkens- en pluimveevlees in Rusland wordt de komende jaren gestaag afgebouwd.”

De economie in Rusland heeft na de val van de Sovjet Unie in 1991 in een dip gezeten. Vanaf het millennium heeft de economie een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. „De omschakeling van plan- naar markteconomie heeft enige jaren geduurd maar daarna is het snel gegaan. Vooral de steden Moskou en Sint Petersburg zijn voorlopers geweest”, aldus Mulder.

Strengere importrestricties
Om bij een groeiende economie aan de vraag van dierlijke eiwitten te voldoen geeft de overheid steun aan de binnenlandse agrarische sector. „Omdat Rusland geen lid is van de World Trade Organization (WTO) is het in staat om zelf importrestricties vast te stellen. Zo gelden er quota en een heffing op de import van vlees. Tot 2012 worden de importheffingen voor varkensvlees verhoogd en de quota naar beneden bijgesteld.”

„Bij pluimvee zijn de quota al verlaagd en dit is direct te merken door een verminderde import.” Landen die exporteren naar Rusland krijgen van Mulder het advies om uit de hoofdstroom van onbewerkt vlees te blijven. „Exporteer luxe producten met toegevoegde waarde die in Rusland niet verkrijgbaar zijn. Het is wel een nichemarkt waar je je dan op begeeft.”

Dat Rusland niet van het buitenland afhankelijk wil zijn, blijkt uit de gestegen zelfvoorzieningheidsgraad in de afgelopen jaren. Voor varkensvlees groeide die van 50 naar 70 procent. Desondanks moet de komende jaren de binnenlandse vleesproductie nog flink worden opgeschroefd. Mulder verwacht een groei van 6 procent per jaar in de varkensvleesconsumptie. Uitgaande hiervan is in 2012 de varkensvleesconsumptie ongeveer 24 kg per hoofd van de bevolking.

Jaarlijkse groei van 6 procent
Met 145 miljoen inwoners betekent dit een vereiste nationale productie van 3,5 miljoen ton. Dit is meer dan 3,5 keer de huidige binnenlandse productie. Over ongeveer 10 jaar is bij een jaarlijkse groei van 6 procent de consumptie vergelijkbaar met het niveau in Nederland. Met een inwonertal van 150 miljoen betekent dat een productie van 6 miljoen ton varkensvlees. Dat is een verzesvoudiging van de huidige binnenlandse productie.

Mulder beoordeelt de potentiële groeimarkt voor varkensvlees in Rusland als kans voor Nederlandse ondernemers die zich daar willen vestigen. „Waar Nederlanders goed in zijn, daar ontbreekt het aan bij de Russen. Het gaat om kennis en managementvaardigheden. Het grote cultuur- en mentaliteitsverschil is wel een kritische succesfactor.”

Of de Denen al nadrukkelijker aanwezig zijn in Rusland weet Mulder niet precies. „Denen zijn van oudsher wel meer wereldwijd georiënteerd. Terwijl de Nederlandse varkenssector vooral op Europa is gericht.” Voor Nederlanders ziet Mulder vooral mogelijkheden in samenwerking met een Russische zakenpartner. „Om te handelen met de Russische gewoontes, taal en bureaucratie is noodzakelijk om de juiste personen te kennen. Alleen lukt dit niet.

Aftastend te werk gaan
De tweede vereiste is geduld. Nederlanders zijn te snel gefocust op rendement, maar in Rusland is het van belang om in eerste instantie aftastend te werk te gaan.” Mulder ziet een trend van verticale integraties die worden opgezet. „Grote varkensbedrijven met daarbij voerfabrieken en slachterijen, zie je steeds meer.”

„Een aantrekkelijk gebied om je te vestigen als varkenshouder is met name Zuid-Rusland. Daar ligt veel vruchtbare grond voor de teelt van voedergranen. Nadeel is wel dat door de grote afstanden en slechte infrastructuur de geconcentreerde bevolkingsgebieden rond Moskou en Sint Petersburg moeilijk te bereiken zijn.”

Het vinden van een Russische zakenpartner is volgens Mulder niet al te moeilijk. „Rusland is rijk aan delfstoffen en mineralen. Voor ondernemers afkomstig uit die branche is geld geen probleem. Daarbij is het voor hen interessant omdat de overheid belastingvoordeel heeft ingesteld voor binnenlandse ondernemers die investeren in de agrarische sector.”

Voor Mulder toont dat eens te meer aan dat Rusland alles bewerkstelligt om in 2012 zelfvoorzienend te zijn. „Ik ben ervan overtuigd dat met misschien een vertraging van enkele jaren de doelstelling gerealiseerd wordt. Dan heeft Rusland twee sterke troeven in de hand. Voedsel en energie.”

Varkensvleesconsumptie gegroeid
Rusland is het grootste land ter wereld en 412 keer zo groot als Nederland. In het voormalige communistische land wonen 142 miljoen mensen. Het Bruto Binnenlands Product (BBP) per hoofd van de bevolking bedroeg vorig jaar 8.326 euro. Ter vergelijking: in Nederland is dit 36.682 euro. De Russische varkensstapel bestond in 2008 uit 18,2 miljoen dieren, waarvan 4 miljoen zeugen. Per jaar worden er 37 miljoen varkens geslacht.

Dat komt neer op een productie van 2 miljoen ton varkensvlees. In 2008 werd er voor bijna 1 miljoen ton aan varkensvlees en 30 duizend ton aan levende varkens geïmporteerd. De varkensvleesconsumptie is in de afgelopen tien jaar met een derde gegroeid. Met een gemiddelde consumptie van 21 kilogram per hoofd van de bevolking bedraagt het de helft van de varkensvleesconsumptie in Nederland.