Megastal vraagt om architect

De komende jaren zal er in alle veehouderijsectoren sprake zijn van een forse schaalvergroting. De eisen die vanaf 2010 en 2013 gelden voor respectievelijk de ammoniakemissie en het dierwelzijn, wakkeren in de varkenshouderij de schaalvergroting extra aan. Het aantal varkens in Nederland blijft gelijk, maar het aantal bedrijven zal afnemen en de resterende bedrijven worden groter.

Varkenshouders die betrokken zijn geweest bij het project ‘Ruimte voor het boerenerf’ verwachten dat het gemiddelde bedrijf over enkele jaren 600 zeugen en 1.600 vleesvarkens zal tellen. Grote bedrijven hebben dan 1.500 zeugen en 12.000 vleesvarkens. Hiermee behoren deze laatste bedrijven volgens de norm van de overheid (meer dan 1.200 zeugen en meer dan 7.500 vleesvarkens) tot de categorie megastallen.

Beoordeling geur en natuur
Het ontwikkelen van een plan voor een megastal begint met het bepalen van de opzet en het uitvoeren van een quickscan. In hoeverre past het plan op de locatie? Beoordelen hoe het initiatief zich verhoudt tot het ruimtelijk beleid (bestemmingsplan, reconstructieplan, streekplan), is hiervan een belangrijk onderdeel. Uiteraard vindt in een vroeg stadium ook een beoordeling plaats ten aanzien van geur en natuur.

Na een positieve uitkomst volgt een oriënterend gesprek met de gemeente om te peilen hoe het plan valt. Ook belangrijk is om via de gemeente te achterhalen of er andere initiatieven spelen, die van invloed kunnen zijn. Als dit achter de rug is kan de buurt geïnformeerd worden.

„Door de buurt in een vroeg stadium te informeren, kan de initiatiefnemer ook echt wat doen met eventuele opmerkingen en suggesties uit de omgeving”, zegt Rob Aagten, specialist Ruimtelijke Ordening en Milieu bij LTO Noord Advies. Volgens de specialist is het achterwege blijven van weerstand uit de directe omgeving helaas uitzonderlijk.

Bijsturen in voortraject
Henk Altena, adviseur bouw bij LTO Vastgoed, Bouwadvies en Architectuur, adviseert varkenshouders op tijd te overleggen met welstandscommissie en de brandweer. „Erg belangrijk om dit in de ontwerpfase mee te nemen. Je kunt dan nog bijsturen in het ontwerp. Liever in het begin extra tijd besteden, dan in een later stadium dure aanpassingen moeten uitvoeren.”

Aagten en Altena hebben een aantal aandachtspunten voor varkenshouders met plannen voor een megastal. „Zorg in de eerste plaats dat het initiatief binnen de wetgeving past. Anders heeft het geen zin om het lange traject in te gaan. Betrek de gemeente zo vroeg mogelijk bij het initiatief en probeer de gemeente achter het plan te krijgen.”

„Een etagestal stuit soms op extra weerstand, ook al is dit vaak onterecht. Bekijk daarom of het persé noodzakelijk is om meerdere verdiepingen te bouwen”, zegt Aagten. Daarnaast moeten varkenshouders volgens de specialist verder kijken dan functionaliteit. „Zorg voor een goede landschappelijke inpassing.”

Inpassen in landschap
Maar wat is nou eigenlijk inpasbaarheid in het landschap? „In plaats van kwantiteit, dus het bebouwd oppervlak of het aantal bomen, moet kwaliteit van de agrarische bedrijfskavel maatgevend zijn. De bedrijfskavel is een eenheid waar de optimale bedrijfsvoering en landschappelijke kwaliteit in evenwicht zijn”, staat in het rapport ‘Ruimte voor het boerenerf’.

In dat opzicht vormt de strakke bouwblokbegrenzing in veel bestemmingsplannen een knelpunt. Door deze begrenzing worden bouwblokken bijna volledig bebouwd en zijn er nauwelijks mogelijkheden voor de landschappelijke inpassing van het erf. Voor een goede landschappelijke inpassing maakt LTO Vastgoed gebruik van een architect voor de gebouwen, en een landschapsarchitect voor de beplanting van het erf.

„Door een driedimensionale tekening te maken, krijgen gemeentes een beter beeld van de nieuwe situaties. We merken dat deze duidelijkheid leidt tot het sneller verlenen van een vergunning”, aldus Altena. „Door de buitenkant van het bedrijf extra waarde te geven, wordt het proces versneld en ontstaat een betere inpassing in het landschap.”

Infiltratiezones als erfbeplanting
Een voorbeeld van inpassen in het landschap zijn de ontwerpen die Parklaan Landschapsarchitecten, in opdracht van provincie Brabant, heeft gemaakt voor het landbouwontwikkelingsgebied Graspeel. „Graspeel is een vochtig gebied, de karakteristiek van de omgeving kan je terugbrengen op het erf door bijvoorbeeld de benodigde infiltratiezones te gebruiken als erfbeplanting”, zegt landschapsarchitect Marcel Eekhout. „Hiermee koppelen we twee functies gekoppeld en maken we het erf onderdeel van de omgeving.”