Angst voor spuitje tegen berengeur

Voor varkenshouders lijkt de zogenoemde immunocastratie een mooi alternatief voor het verdoofd castreren van biggen, en zeker voor het onverdoofd castreren. Twee keer een prikje uitdelen is genoeg om de gevreesde berengeur te voorkomen. Daarmee is de methode welzijnsvriendelijker voor zowel varken als boer.

Met de toelating in juni van het middel Improvac van farmaceutisch bedrijf Pfizer is immunocastratie formeel mogelijk in Nederland. Werkzame stoffen in Improvac zijn eiwitten die, geïnjecteerd in het varkenslichaam, tot gevolg hebben dat de testikelomvang met tweederde krimpt en dat de testosteronproductie van het varken omlaag gaat. Hierdoor wordt de aanmaak van skatol en androstenon onderdrukt.

Groeisnelheid en voederconversie
Deze stoffen spelen een rol bij het ontstaan van de gevreesde berengeur. Om het gewenste effect te bereiken, moeten vleesvarkens twee keer worden gevaccineerd met Improvac. De eerste keer bij het opleggen van biggen in het vleesvarkenshok (leeftijd tien weken) en de tweede keer vier tot zes weken voor het slachten.

Bij immunocastratie verschuiven de castratie-handelingen dus van het zeugenbedrijf naar het vleesvarkensbedrijf. De vaccinkosten bedragen ongeveer drie euro per afgeleverd vleesvarken.

De groeiprestaties van varkens die met Improvac behandeld worden, lijken meer op die van beren dan die van borgen. Met andere woorden: groeisnelheid en voederconversie van immunogecastreerde varkens zijn gunstiger dan van borgen.

Overheid positief
De overheid stelt zich welwillend op ten aanzien van immunocastratie. Minister Verburg heeft de Diergeneesmiddelenregeling aangepast, om mogelijk te maken dat varkenshouders onder voorwaarden de benodigde injecties zelf kunnen uitvoeren. Ze moeten daarvoor wel eerst een training volgen en een bijbehorend certificaat bemachtigen.

De reden voor deze scholing is, dat Improvac een zogenoemd UDD-middel is en daardoor in principe door de dierenarts moet worden toegediend. Een getrainde varkenshouder met een certificaat en een overeenkomst met zijn dierenarts mag zelf de spuit hanteren.

Onlangs hield fabrikant Pfizer op Praktijkcentrum Sterksel een eerste trainingsdag voor dierenartsen. Het is de bedoeling dat de getrainde dierenartsen de training gaan verzorgen voor varkenshouders die met immunocastratie aan de slag willen.

Interessant alternatief
Er lijkt veel voor te zeggen om in de varkenshouderij snel over te stappen van het verdoofd castreren – waar lang niet iedere zeugenhouder enthousiast over is - op het vaccineren van varkens tegen berengeur. Desondanks lijkt dit op korte termijn niet te gaan gebeuren. Reden is vooral de afwerende houding van de slachterijen in zowel Nederland, België als Duitsland.

Volgens Vion ziet de vleesmarkt de afname van vlees van immunogecastreerde beren niet zitten. De vleesgigant wijst onder meer op de afwijzende houding van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). Tije de Vries van slachterij Compaxo in Zevenaar stelt dat het te kort door de bocht is om te zeggen dat slachterijen immunocastratie niet zien zitten.

„Wel is het voor ons heel belangrijk dat de marktacceptatie toeneemt. Een koekjesfabriek gaat ook geen koekjes bakken, waar geen afzet voor is.” Volgens De Vries zal vooral Pfizer, leverancier van Improvac, zich moeten inspannen om afnemers van vlees duidelijk te maken dat er niets mis is met vlees van immunogecastreerde varkens.

„Ondertussen houden we zelf uiteraard nauw contact met onze klanten”, vertelt hij. „Zo liggen er lijntjes richting Italiaanse afnemers van hammen om af te tasten of ze ook uit de voeten kunnen met hammen die niet van borgen of zeugen afkomstig zijn.”

Beter dan verdoofd castreren
Andere betrokken partijen in de varkenshouderij zijn minder afwachtend. De Koninklijke Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD) laat weten immunocastratie een goede methode te vinden om berengeur te voorkomen. Volgens de dierenartsenorganisatie is immunocastratie een stuk beter voor het dierenwelzijn dan verdoofd castreren.

De KNMvD tekent wel aan dat ook immunocastratie een ingreep in de integriteit van het dier betekent. Volgens de dierenartsen is er op de afzetmarkt sprake van koudwatervrees, omdat al gauw gedacht wordt dat er hormonen in het spel zijn. Daarvan is echter geen sprake.

Landbouworganisatie LTO Nederland is gematigd positief over immunocastratie. Annechien ten Have, voorzitter van de vakgroep varkenshouderij, ziet immunocastratie als een tussenvorm tussen onverdoofd castreren en niet-castreren. LTO wil zich vooral blijven inspannen om in 2015 helemaal te kunnen stoppen met het castreren van varkens; inclusief immunocastratie.

Zo lang Europese vleesbedrijven hun poot stijf houden en immunocastratie niet accepteren, zal er op Nederlandse varkenshouderijbedrijven weinig veranderen. Voor de meeste zeugenhouders zit er voorlopig weinig anders op dan de biggen te blijven castreren.