Alfred de Vries: ‘Genetica onderschat in varkenshouderij’

„De rol van fokkerij in de rundveesector vergeleken met de varkenshouderij? Een wereld van verschil. In de varkenshouderij is fokkerij een rationele en zakelijke aangelegenheid. Daarentegen is rundveefokkerij gestoeld op emotie en passie. Bij koeienboeren krijgt fokkerij meer aandacht. De betrokkenheid is veel groter. Tel alle rubrieken en advertenties gerelateerd aan fokkerij in de rundveevakbladen op en vergelijk dit met de aandacht in varkensvakbladen.”

„Dan zie je dat de rundveefokkerij veel meer business is. In tegenstelling tot de rundveefokkerij is de rol van genetica een onderschatte factor in de varkenshouderij. Hoewel ik pas 2,5 jaar werkzaam ben in de rundveefokkerij bij coöperatie CRV heb ik een verleden in beide veesectoren.”

Onderzoeker varkensfokkerij
„Mijn ouders hadden een gemengd bedrijf met koeien en varkens. Na mijn studie aan de Wageningen Universiteit heb ik een promotieonderzoek naar varkensfokprogramma’s gedaan en werkte ik een aantal jaren als onderzoeker varkensfokkerij bij de voorloper van de Animal Sciences Group. Vervolgens heb ik ruim 12 jaar lang in de commerciële varkensfokkerij gewerkt bij respectievelijk PIC en Topigs.”

„Enkele jaren geleden kreeg ik de aanbieding om bij CRV aan de slag te gaan. Genomic Selection kwam toen net van de grond in de rundveefokkerij en als manager van het fokprogramma ben ik nu verantwoordelijk voor de verdere uitrol van Genomics. Kort gezegd is Genomic Selection het selecteren op basis van DNA-merkers.”

„Ik ben een groot voorstander van Genomic Selection vanwege de wetenschappelijke en objectieve benadering van fokkerij op die manier. Inmiddels werken we met een set van 60.000 merkers die voor een betrouwbaarheid van fokwaardes van ongeveer 65 procent zorgen.”

Combinatie van letter en cijfers
„Merkers maken deel uit van het DNA waarin de belangrijkste genetische eigenschappen van dieren zijn vastgelegd. Door een gedetailleerde ontrafeling van het DNA en rekenmethodes worden de waardes van de merkers in beeld gebracht. We gaan na welke stukjes van het DNA verantwoordelijk zijn voor bepaalde eigenschappen.”

„Elke merker die is getraceerd en herkend, wordt aangeduid met een unieke combinatie van letters of cijfers. Merkerselectie is vooral een verbetering voor de kenmerken die niet zicht- en meetbaar zijn aan het dier zelf. Zo is het op basis van DNA mogelijk om een jonge stier direct als fokstier te kwalificeren. Voorheen was het noodzakelijk om op grond van de dochters van een stier, een fokstier aan te wijzen.”

„Voor het verzamelen van betrouwbare fokwaardes van dochters heb je jaren nodig. Ervan uitgaande dat 1 op de 10 stieren daadwerkelijk geschikt is als fokstier, betekent Genomics een aanzienlijk snellere genetische vooruitgang. Voor mij is het een revolutie in de rundveefokkerij. In de varkensfokkerij staat Genomic Selection nog in de kinderschoenen.”

„Ik verwacht de komende jaren ook hier een verdere ontwikkeling, maar de genetische vooruitgang zal minder spectaculair zijn als in de rundveesector. Simpelweg omdat voor het bepalen van de fokwaardes van de beer nu al minder tijd nodig is dan bij stieren. Desondanks is Genomics een oplossing voor verbetering van tal van erfelijke eigenschappen.”

Terugkoppeling van gegevens
„Mede door de kennis vanuit de genetica heb ik met verbazing de maatschappelijke discussie over biggencastratie gevolgd. Mijn inziens is het allang mogelijk om berengeur via fokkerij uit te bannen. Maar fokkerijorganisaties kunnen dat niet alleen. Om effectief te kunnen selecteren is een terugkoppeling van gegevens uit de primaire sector en de slachterij vereist.

Een optie waar sommige mensen aan denken om berengeur te vermijden, is het seksen van sperma. In de rundveefokkerij wordt dit al toegepast. Het betreft het machinaal scheiden van mannelijke en vrouwelijke zaadcellen. Er is alleen één groot verschil tussen beide diersoorten. In een dosis stierensperma zitten 15 miljoen zaadcellen, in een dosis van een beer ruim 2 miljard.”

„Het scheiden van 15 miljoen zaadcellen kost ongeveer 20 euro. Een rekensom leert dat zaadcelscheiding bij berensperma ruim 2.500 euro per dosis kost. Onmogelijk dus. Misschien komt er ooit een andere techniek met veel lagere kosten. Bij een beer-/zeugverdeling van 30 om 70 procent is de varkenshouderij ook al gebaat. Een andere optie is met behulp van Genomics de merkers van berengeur in kaart te brengen per beercategorie.”

Data is macht
Maar deze optie maakt deel uit van een veel groter geheel. Want ik zie mogelijkheden voor een afgeslankte vorm van de stierenkaart in de varkenshouderij. De stierenkaart zoals wij die gebruiken, geeft een uitgebreid overzicht van de vererving van elke fokstier, beoordeeld op vele productie-, exterieur- en gebruikskenmerken.”

„Voor het samenstellen van een dergelijke kaart is wel terugkoppeling van gegevens uit alle schakels in de varkensvleesketen noodzakelijk. In de rundveesector geldt, data is macht. Fokwaardes voor uiergezondheid, beenwerk, speenlengte, afkalfgemak en robuustheid zijn de normaalste zaak van de wereld.”

„Door als varkensfokkerijorganisatie met meerdere beren binnen een categorie te werken, ontstaat er meer diversiteit. De varkenshouder beoordeelt zelf waar zijn varkensstapel behoefte aan heeft en selecteert aan de hand van de fokwaardes een groep beren. Beter gezegd, iedere varkenshouder is dan in staat om beter op zijn eigen fokdoel in te spelen.”

Pluimveesector voorloper
„Ondanks het onderschatte belang van genetica in de varkenshouderij, ben ik van mening dat de varkensfokkerij verder is gespecialiseerd dan de rundveefokkerij. Maar als ik hier ook de pluimveesector bij betrek, zie ik deze sector duidelijk als voorloper op fokkerijgebied.

De pluimveefokkerij kenmerkt zich door een markt waar wereldwijd nog maar enkele spelers actief zijn. Zowel pluimvee- als varkensfokkerijorganisaties zijn zich steeds meer toe gaan leggen op het verlenen van extra service en technische ondersteuning. Dit om ervoor te zorgen dat het hoge genetische potentieel in de praktijk tot uiting komt.”

„Verder heeft de pluimveesector een voorsprong als het gaat om het afschermen van genetica voor concurrenten. In de varkensfokkerij kennen we een aantal voorbeelden met specifieke genetica voor grote klanten. Deze betalen eventueel een hogere prijs, maar hebben daardoor meer exclusiviteit. Denk bijvoorbeeld aan speciale rassen of kruisingen met meer intramusculair vet wat de smaak van vlees ten goede komt.”

Opschalen van groot belang
„Voor fokkerijorganisaties is opschalen van de omzet van groot belang, omdat daarmee de onderzoeks- en ontwikkelingskosten over meer producten uitgesmeerd kunnen worden. Het fuseren van fokkerijorganisaties maakt dus een efficiëntere bedrijfsvoering mogelijk. Zelfs een fusie tussen fokkerijorganisaties in de verschillende dierlijke sectoren behoort tot de mogelijkheden.”

„Een voorbeeld hiervan is de bundeling van PIC en de Amerikaanse rundveefokkerijorganisatie ABS Global. Of ik een fusie tussen de coöperaties CRV en Topigs realistisch acht? Op de lange termijn is het niet uitgesloten. Maar op de korte termijn voorzie ik meer mogelijkheden om af en toe bij elkaar te gaan zitten om zo de kennisoverdracht te vergroten. Want beide sectoren kunnen veel van elkaar leren.”