Varkenshouders pleiten voor gelijk speelveld in Europa

‘Ons nieuwe bedrijf voldoet aan alle eisen’
Vorig jaar kreeg varkenshouder Jan Overeem in Nijkerk de kans om via een soort rood-voor-roodregeling zijn oude stallen in te ruilen voor bouwkavels van woningen. Hij bouwde twee kilometer verderop een nieuw bedrijf met 750 zeugen en bijna 2.000 vleesvarkens, dat voldoet aan de strengere milieu- en dierenwelzijnseisen.

„Toen duidelijk werd dat we compleet nieuw gingen bouwen, wilden we het qua milieu- en dierenwelzijnseisen meteen goed doen”, vertelt varkenshouder Jan Overeem. De ondernemer kon op zijn oude locatie in een extensiveringsgebied van de reconstructie Gelderse Vallei-Utrecht Oost niet verder uitbreiden. „Met een functiewijzigingsregeling konden we onze oude stallen inruilen voor bouwkavels.”

Naast verplaatsing en nieuwbouw werd het bedrijf tegelijkertijd uitgebreid van 300 naar 750 zeugen en van 600 naar bijna 2.000 vleesvarkens. Op de nieuwe locatie verrezen twee stallen: een stal voor 750 zeugen en een stal voor 2.800 speenbiggen en bijna 2.000 vleesvarkens. Daarnaast houdt Overeen op een andere locatie nog 1.100 vleesvarkens in een stal in eigendom.

Chemische luchtwasser
Om aan de milieueisen wat betreft ammoniakuitstoot te voldoen, is op de stal met biggen en vleesvarkens een chemische luchtwasser van Uniqfill gemonteerd. Deze kostte 150.000 euro en zorgt voor 95 procent ammoniakreductie in deze stal en een reductie van circa 70 procent van de uitstoot van geur en fijnstof.

„Met intern salderen is dat voldoende voor het gehele bedrijf. Maar we hebben de zeugenstal wel bewust met twee kappen en een centrale gang in het midden gebouwd, zodat een luchtwasser eventueel eenvoudig in te bouwen is. Daarnaast dragen de ondiepe putten en het rioolsysteem bij aan een lagere uitstoot van ammoniak.”

„Met 95 procent reductie kon ik kiezen uit drie chemische luchtwassers. De gunstige prijs-kwaliteitverhouding heeft de uiteindelijke keuze bepaald.”, legt Overeem uit. „Op de locatie met 1.100 vleesvarkens buiten de nieuwbouw, moet ik nog maatregelen nemen om de ammoniakemissie te beperken.”

Ligboxen met uitloop
De zeugenstal voldoet aan de normen voor groepshuisvesting van guste en dragende zeugen. „In de oude stal had ik 50 zeugen op één voerstation lopen. In de nieuwbouw heb ik gekozen voor groepen van 25 zeugen in ligboxen met een uitloop, ook al is dat circa 25 procent duurder dan het oude systeem. De boxen bieden mij meer overzicht, het kost minder tijd om een zeug op te zoeken en ik verwacht dat meer controle betere technische resultaten oplevert.”

Wat de dierbezetting betreft, heeft Overeem gebouwd op 0,8 vierkante meter per vleesvarken en niet op de 1 vierkante meter die de overheid per 2013 wil hanteren. „Voorlopig houd ik een bezetting van 0,8 vierkante meter per dier aan. Het valt nog te bezien of het straks echt naar 1 meter gaat. Als dat zo is, doen we één varken minder in een hok.”

In de twee nieuwe stallen voldoen alle roosters aan de gestelde eisen aan maximale spleetbreedtes. „Of smallere spleten het dierenwelzijn verbeteren, vraag ik mij af. Maar als je nieuw bouwt, kun je er maar beter meteen aan voldoen en kost dat ook weinig extra’. In bestaande stallen is dat een heel ander verhaal en vind ik dit nog wel een discussie met beleidsmakers waard.”

‘Lagere hokbezetting kost het meeste geld’
Het bijna gesloten varkensbedrijf van maatschap Direks-Hendrickx in Leunen telt 750 zeugen en 4.200 vleesvarkens en voldoet gedeeltelijk aan de nieuwe eisen. De zeugen staan in groepen en er is een luchtwasser. „Wat de oppervlakte-eisen en de gewenste spleetbreedtes betreft, wachten we de discussies hierover maar eens af”, vindt Direks.

„In 2006 hebben we eerst onze zeugenstapel van 320 naar 750 zeugen uitgebreid op de thuislocatie in Leunen. In april 2009 was de nieuwe stal voor 3.000 vleesvarkens klaar. Deze staat op 5,5 kilometer afstand van huis op de tweede locatie in Ysselsteyn en werd naast de bestaande vleesvarkensstal van 1.200 plaatsen gebouwd”, vertelt varkenshouder Erik Direks.

In de nieuwe vleesvarkensstal is een chemische luchtwasser (95 procent ammoniakreductie) geïnstalleerd. „Deze luchtwasser kostte 70.000 euro, inclusief montage. Het een behoorlijke investeringspost. Ik schat dat de jaarkosten van de luchtwasser redelijk zijn, omdat de stal een relatief lage uitstoot heeft en het energie- en zuurverbruik daardoor laag blijft, maar dat moet de praktijk uitwijzen.”

Vooruit denken
Met interne saldering zorgt de luchtwasser dat het vleesvarkensgedeelte van het bedrijf voldoet aan de eisen die aan de ammoniakuitstoot worden gesteld. Om in de toekomst het aantal varkens verder te kunnen laten groeien, zorgde Direks voor voldoende ruimte rondom de bestaande luchtwasser. „Zonodig kan ik dan later eventueel een gecombineerde wasser plaatsen zonder verdere verbouwingen.”

De oude stal voor 600 vleesvarkens in Leunen werd omgebouwd naar dragende zeugenstal en de oude kraamstal werd omgebouwd naar een stal voor gespeende biggen. De nieuwe kraamstal die in 2006 is gebouwd, is al Groen Label met gescheiden mest- en waterkanalen. „Alleen voor de stal met 100 dragende zeugen moet ik nog maatregelen nemen om de ammoniakuitstoot te verminderen. Waarschijnlijk wordt dat een kleine luchtwasser van 25.000 kuub, maar daar denk ik nog even wat langer over na.”

Wat dierenwelzijn betreft voldoet Direks al circa acht jaar aan de verplichting om vanaf 2013 guste en dragende zeugen in groepshuisvesting te houden. De Limburgse varkenshouder doet mee aan het beren afmestprogramma van Vion, gericht op de baconproductie voor de Engelse markt. „Groepshuisvesting is één van de voorwaarden die Engelse supermarkten stellen aan de baconproductie. Dat hadden we acht jaar geleden al geregeld. We huisvesten de zeugen in ligboxen met uitloop. Alle varkens krijgen brijvoer verstrekt in een trog.”

Direks houdt tot dusver nog geen rekening met de eisen die aan spleetbreedtes van roosters worden gesteld en ook niet aan verruiming van het oppervlak van de varkens. „Dat is pas in 2013 verplicht. Gezien de inspanning die de sector levert om bij de wetgevers deze eisen te versoepelen, wachten we de uitkomsten van die onderhandelingen eerst maar eens af. Verlagen van de hokbezetting jaagt de kosten per varken flink omhoog.”

Nieuwe zeugenstal eind 2009 klaar
De familie Van Zutphen in Veghel koos voor nieuwvestiging in een LOG, omdat het oude bedrijf met 300 zeugen geen groeimogelijkheden had. In de nieuwe stal komen 500 zeugen in twee groepen op stro. Met mestpannen en het Sondagsysteem gaat het bedrijf aan de ammoniakemissie-eisen voldoen.

Binnen de gemeente Veghel verhuist het zeugenbedrijf van de familie Van Zutphen van een gebied waar het bedrijf geen ontwikkelingsmogelijkheden heeft, naar nieuwbouw in een zogenoemd landbouwontwikkelingsgebied (LOG). „We combineren de verplaatsing met een uitbreiding van 300 naar 500 zeugen.”

„Over enkele jaren bouwen we naast de nieuwe zeugenstal ook een vleesvarkensstal. De milieuvergunning voor 1.900 vleesvarkens is al afgegeven. Daarmee is het bedrijf nog niet volledig gesloten, maar dat is uiteindelijk wel het streven”, vertelt zeugenhouder Eric Van Zuthpen in Veghel.

Dierenwelzijn staat bij Van Zuthpen hoog in het vaandel. „Ik vind groepshuisvesting van dragende zeugen op stro voor het welzijn van de dieren een mooi systeem. Daar haal ik veel arbeidsvreugde uit. En dat vind ik ook niet onbelangrijk. Er komen twee groepen. In de kleinste groep ga ik jonge zeugen en wat zwakkere dieren huisvesten. Zo kunnen ze wennen aan het systeem en kan ik deze dieren beter controleren.” Van Zuthpen verwacht dat de extra kosten van stro worden gedekt door de lagere mestafzetkosten van stromest.

Mestpannen en Sondagsysteem
Om de te voldoen aan de eisen die aan de ammoniakemissie worden gesteld, laat de zeugenhouder mestpannen installeren in de kraamafdeling en het zogenoemde Sondagsysteem voor de afdelingen met gespeende biggen. „Deze systemen zijn iets duurder dan een luchtwasser, maar kosten slechts eenmalig geld. Ook leveren ze een beter stalklimaat op. En dat is beter voor mens en dier.”

„Een luchtwasser blijft elk jaar geld kosten door de aanschaf van het benodigde zuur en de energiekosten van het systeem”, legt Van Zuthpen zijn keuze uit. „Ik schat dat de jaarkosten van een luchtwasser circa 5.000 euro bedragen en de energiekosten zullen in de toekomst alleen maar stijgen.” Het Aquados registratie- en afvulsysteem, beter bekend als het Sondagsysteem, is door Van Lankveld Mariahout BV ontwikkeld voor Groen Labelstallen voor gespeende biggen.

„De mestputten worden regelmatig met een vooraf ingestelde hoeveelheid water gevuld. Dat verlaagt de ammoniakuitstoot in de afdelingen met speenbiggen. Het Sondagsysteem regelt automatisch de registratie en het vullen van de mestputten. De mest laten we weglopen naar een dichte put onder de stal.”

Ruimte voor luchtwasser
Hoe de toekomst er uit ziet, kan de zeugenhouder niet precies zeggen. „We willen in elk geval een vleesvarkensstal bouwen naast de nieuwe zeugenstal. Met welk systeem of systemen we dan aan de normen gaan voldoen, weten we nog niet. In de zeugenstal in aanbouw is in elk geval ruimte gereserveerd voor installatie van een luchtwasser als dat ooit nodig is. Maar waarschijnlijk kan ik straks intern salderen met aanvullende ammoniakreducerende systemen in de te bouwen vleesvarkensstal.”

‘Niet te veel voorop lopen’
Jan Overeem: „Nederlandse beleidsmakers moeten oppassen dat ze met het bepalen van wettelijke regels niet te ver voor de muziek uit willen lopen. De eisen aan ammoniakemissie, maar vooral de dierenwelzijnseisen gaan in Nederland veel verder dan in andere Europese landen. Dat zet onze varkenshouders op achterstand in de concurrentieslag. Het is belangrijk om aan de productie van biggen en varkensvlees uniforme Europese eisen te stellen ofwel te streven naar een gelijk speelveld voor alle Europese producenten van biggen en vleesvarkens.”

„Groepshuisvesting is Europees geregeld, daar zullen we niets van zeggen. Ook dat we maatregelen moesten nemen om de ammoniakuitstoot te verminderen, is al langer dan tien jaar bekend. Daarin lopen we voorop, maar andere landen worden ook strenger. Met meer hokruimte voor vleesvarkens zijn we het niet eens, omdat andere landen daar niet in mee gaan. Daar strijden we voorlopig nog voor.”

Erik Direks:

„Ik vind de discussies over enkele millimeters meer of minder spleetbreedte een non-discussie. Waar gaat dat nog over en wat levert het op? Staat het nog in verhouding tot de hoge kosten die daarvoor in bestaande stallen gemaakt moeten worden? Hetzelfde geldt voor de vierkante meter eisen die de Nederlandse overheid ons wil opleggen. Als in andere landen niet dezelfde eisen gelden, gaat ons dat verschrikkelijk veel geld kosten.”

„In het buitenland hebben vleesvarkens de beschikking over 0,65 vierkante meter. Bij ons is dat nu 0,8 en zou dat naar 1,0 vierkante meter moeten. Als je in plaats van 1.500 varkens nog maar 1.000 dieren op hetzelfde oppervlak mag houden, verhoogt dat de vaste kosten per varken enorm. Juist op die laatste 500 extra vleesvarkens wordt het geld verdiend. Ik schat dat het in dit voorbeeld jaarlijks ongeveer 50.000 euro scheelt.”

„Het kromme is dat de overheid niet altijd staat te juichen bij investeringen in megabedrijven. Varkenshouders hebben met kostprijsverhogende wetgeving echter weinig andere keuzes dan hun bedrijf op te schalen om de concurrentie met het buitenland aan te kunnen.”

Eric van Zutphen:

„Het is jammer dat het belang van dierenwelzijn vaak haaks staat op de ammoniakemissie. Met groepshuisvesting van zeugen op stro kan ik niet tegelijkertijd de laagste ammoniakemissie realiseren. In elk geval niet zonder de installatie van een luchtwasser. Ons systeem van mestpannen bij de zeugen in de kraamafdeling en het Sondagsysteem zijn emissiearm en energiebesparend.”

„Ze voldoen aan de wettelijke eisen, maar de mestpannen komen niet in aanmerking voor de MIA/Vamil-regeling. De keuzes die je maakt in stalinrichting en in systemen om aan de ammoniakemissie te voldoen, moeten niet alleen op kosten zijn gebaseerd. Maar ook op een goede inschatting van het systeem waar je je als varkenshouder het beste bij voelt.”

„Als een nieuwe stal eenmaal is gebouwd en je hebt spijt van de keuze voor een bepaald system, dan is het niet eenvoudig om dat weer te veranderen. Dus denk er rustig nog wat langer over na voordat je een besluit neemt.”