Injectie meest doeltreffende euthanasiemethode

Euthanasie is afgeleidt van de Griekse woorden ‘eu’ (goede) en ‘thanatos’ (dood). Ofwel euthanasie is het doden door menselijk toedoen met minst mogelijke stress en pijn voor het betreffende wezen. In de varkenshouderij ontbreken de bevoegdheden, kennis, middelen en vaardigheid om met name zwaardere varkens op zowel mens- als diervriendelijk te doden.

Het maatschappelijk gevoelige onderwerp roept in de sector terughoudende reacties op. „Ik wil er niet te veel over zeggen, wij zijn ons aan het bezinnen. Het is te vroeg om een standpunt in te nemen”, aldus LTO vakgroepvoorzitter varkenshouderij Annechien ten Have.

Onbegrip huidige regeling
Desondanks zijn alle partijen het over eens dat de praktijk uitwijst dat de wetgeving nadere aandacht vereist. Vooral de huidige regelgeving die het transport van gehavende dieren verbiedt, zorgt voor onbegrip. „Bij een gezond slachtrijp varken met bijvoorbeeld een prolaps (verzakking) is de varkenshouder door de transportwet gedwongen het dier te euthanaseren”, aldus NVV voorzitter Wyno Zwanenburg.

De wet verbiedt elke vorm van euthanasie uitgevoerd door de varkenshouder zelf. Onderzoek heeft aangetoond dat met meer kennis, vaardigheden en bevoegdheden voor de varkenshouder, euthanasie doeltreffend uit te voeren is. Een rapport dat de Amerikaanse organisatie van varkensdierenartsen afgelopen jaar presenteerde, beoordeelt verschillende euthanasiemethodes per gewichtscategorie bij varkens.

Het Amerikaanse onderzoek stelt dat op varkensbedrijven de behoefte toeneemt om zelf dieren te euthanaseren. Naast een beoordeling per gewichtscategorie zijn de aspecten: menselijke veiligheid, vereiste technische vaardigheden, aanschouwelijkheid van ingreep en eventuele beperkingen van de gekozen euthanasiemethode in het onderzoek meegenomen.

Geen perfecte methode
Het onderzoek wijst uit dat een injectie de meest doeltreffende euthanasiemethode is om bij varkens in alle gewichtsgroepen toe te passen. Daarbij is het voor de varkenshouder een veilige en voor het menselijke oog een aanschouwelijke ingreep. Obstakels bij deze methode zijn de hoge technische vaardigheden en de vereiste bevoegdheid van dierenartsen bij het uitvoeren van deze ingreep.

Voor het euthanaseren van uitsluitend jonge varkens zijn CO2 en een hamertik geschikte methodes. Elektrocutie is een alternatieve methode die toepasbaar is op alle leeftijdsgroepen. Daarnaast heeft de methode voordelen ten aanzien van menselijke veiligheid, technische vaardigheden en aanschouwelijkheid van de ingreep.

Een grote beperking is de noodzakelijk geachte apparatuur die vereist is voor elektrocutie. Schieten met een pistool is een zeer effectieve euthanasiemethode, maar vanwege de wet niet realistisch. Een alternatief voor het pistool is het schietmasker. Er bestaan twee soorten schietmaskers.

Bij het eerste gaat door middel van een losse patroon een pen in de kop van het varken. Hierdoor raakt het dier bedwelmd waarnaar aansluitend een tweede dodelijke handeling volgt. Bij het andere type wordt het dier gedood door één handeling met een patroon. Het eerste type schietmasker is vrij verkrijgbaar. Voor de bijbehorende losse munitie geldt een vergunningplicht. Bij het tweede type zijn zowel het apparaat als de munitie vergunningplichtig.

CO2 en schietmasker
Hoewel wettelijk elke vorm van euthanasie, uitgevoerd door de varkenshouder, verboden is, zijn onder aanvullende voorwaarden euthanasiemethodes verkrijgbaar. Schippers Bladel verkoopt, als grootste leverancier van agrarische benodigdheden in Nederland, CO2-apparaten en schietmaskers voor in de varkenshouderij.

Directeur Mark Schippers beaamt dat euthanasie uitgevoerd door de varkenshouder in strijd is met de wet. „Wij verkopen al jaren schietmaskers aan varkenshouder. Tegelijkertijd zijn wij druk aan het lobbyen om het wettelijk toe te staan. Bij de introductie van het CO2-apparaat willen wij eerst het product in de markt zetten en vervolgens bij de overheid aankloppen om te zeggen dat het product gereed is.”

Het CO2-apparaat, sinds vorige maand verkrijgbaar, is bedoeld voor het euthanaseren van biggen tot 25 kilogram. De werking is afgeleidt van verdoofde fysieke castratie. Het apparaat bestaat uit een vergrote trechter waar CO2 in stroomt. „CO2 veroorzaakt in eerste instantie bewusteloosheid. Als vervolgens het varken te lang koolstofdioxide inademt, sterft het dier.

Aanvragen wapenvergunning
Het is zowel een mens- als diervriendelijk methode”, aldus Schippers. Voor het euthanaseren van varkens boven de 25 kilogram verkoopt het bedrijf uit Bladel het schietmasker. Het gaat om het type schietmasker waar voor euthanasie één handeling volstaat. Schippers vertelt dat de aanvraag van een wapenvergunning voor het schietmasker per politiekorps verschilt.

„We hebben vijf jaar geleden, na een aanvraagprocedure van twee jaar, de vergunning van het politiekorps verkregen. Het verkrijgen van een wapenvergunning verschilt sterk per politiekorps in Nederland. Sommige politiekorpsen verstrekken zonder enige problemen een vergunning, andere varkenshouders zijn langer bezig met de aanvraag”, aldus Mark Schippers.

Een rondvraag in sector leert dat het onderwerp euthanasie hoog op de agenda staat, maar dat er nog niks concreet is. NVV-voorzitter Wyno Zwanenburg pleit voor aanpassing van de wet. „De huidige wetgeving is achterhaald en niet van toepassing in de huidige varkenshouderij. “ Andere partijen weigeren hun standpunt prijs te geven, maar laten blijken dat de huidige wetgeving onvoldoende houvast biedt.

Wet onvoldoende helder
Voorzitter Ludo Hellebrekers van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD) is voor meer duidelijkheid in de wet. „De wet biedt onvoldoende helderheid en aanknopingspunten voor de sector. Ik ben er dan ook voor om samen met het ministerie van LNV, LTO, NVV en Dierenbescherming tot gezamenlijke afspraken te komen.” Wat het KNMvD-standpunt over euthanasie is, wil Hellebrekers niet zeggen. „Ik zou het niet netjes vinden ten opzichte van de andere partijen om in de media al onze ideeën te bespreken.”

Hoewel er nog geen concrete afspraken zijn voor een gezamenlijk overleg, verwacht Hellebrekers na het zomerreces tot een overleg te komen. Ook Annechien ten Have is voor een gezamenlijk overleg met zowel partijen binnen als buiten de sector. „Het is een maatschappelijk onderwerp.” Wyno Zwanenburg is van mening dat euthanasie binnen het wettelijke kader valt en daardoor een aangelegenheid is van alleen overheidpartijen zoals het ministerie van LNV en de VWA.

De vakbondsvoorzitter bepleit grotere euthanasiebevoegdheden voor de varkenshouder. „Ik ben voor een dezelfde opzet als het ‘adequaat vaccineren’. De varkenshouder krijgt na een cursus een certificaat en daarmee zelf de bevoegdheid voor het toepassen van euthanasie.” Ludo Hellebrekers waarschuwt de varkenshouderij. „Met de focus alleen op technische resultaten is de sector op zowel korte als lange termijn niet gebaat. Zowel politiek als maatschappelijk ligt de varkenshouderij onder een vergrootglas. Een voortdurende aandacht voor duurzaamheid en dierwaardigheid is dan ook gewenst. Ik wil euthanasie in de varkenshouderij niet in de taboesfeer brengen, maar euthanasie heeft als doel om onnodig lijden te besparen en niet een economisch doel.”

Twee wetgevingen
Het ‘Besluit doden van dieren’ en de ‘Gezondheids- en welzijnswet voor dieren’ geven aan wat op het gebied van het doden van dieren is toegestaan. De regels geven aan dat een veehouder verplicht is om zowel gezonde als zieke dieren te verzorgen. Een dier dat niet levensvatbaar is en pijn lijdt, moet uit zijn lijden worden verlost. Uitsluitend bevoegde personen zoals dierenartsen mogen euthanaseren.

De meeste gebruikte euthanasiemethode door dierenartsen is het gebruik van een injectie. Een dodelijke injectie gebeurt zonder verdoving en kenmerkt zich door een spuit rechtstreeks in het hart of bloedvat. De volgende vier UDD (Uitsluitend Door Dierenarts)-middelen zijn toegestaan: Euthanasol, Euthanimal, Lethanal en T6. Een alternatief voor een dodelijke injectie is het schietmasker.

Omdat het schietmasker onder de Wet Wapens en Munitie (WWM) valt moet de gebruiker in het bezit zijn van een vergunning. Bij een schietmasker met één handeling is uitsluitend de dierenarts bevoegd. Bij een schietmasker met een vereiste tweede dodelijke handeling moet dit door een gecertificeerde instantie zoals een slachterij gebeuren.