Verloop varkensrechtenmarkt tot 2013 onzeker

Vanaf 1 januari dit jaar moeten varkenshouders voldoen aan het besluit ‘Ammoniakemissie huisvesting’. Luchtwassers moeten de uitstoot van ammoniak verminderen. Alleen zijn nog niet alle varkensstallen aangepast. Om die reden is een ‘Actieplan ammoniak veehouderij’ opgesteld. Varkenshouders krijgen tot 1 januari 2013 de tijd om de stallen aan te passen voor ammoniak, fijnstof en dierenwelzijn.

Aan dit actieplan zit een gedoogbeleid vast. Dat wil zeggen dat de overheid toestaat dat varkenshouderijen in overtreding zijn wat betreft het Besluit Huisvesting. Voorwaarde aan dit gedoogbeleid is het indienen van een bedrijfsontwikkelingsplan (BOP) bij de gemeente vóór 1 april2010. Indit plan beschrijft de varkenshouder hoe hij het bedrijf gaat veranderen om wél aan de eisen te kunnen voldoen.

Bertus Wentink van Gibogroep uit Raalte merkt dat meer varkenshouders bezig zijn met het invullen van een BOP. „Een paar maanden geleden was er minder animo. Dat is nu, met het naderen van de magische datum 1 april, een andere situatie.\" Het BOP komt door de val van het kabinet niet in gevaar.

Frank Steenbreker, bedrijfsadviseur van Abab, denkt dat varkenshouders die binnen een paar jaar stoppen gebruik maken van het gedoogbeleid en hun bedrijf voortzetten tot een bepaald moment. Wanneer dat moment is, is voor niemand duidelijk.

Stoppers boven de markt
Bemiddelaar Henry Dunnink merkt al enige tijd dat er ‘stoppers boven de markt hangen’. Met het naderen van 1 april verwacht Dunnink echter geen varkensrechtenexplosie. „Varkenshouders die niet voldoen aan de ammoniak- en dierenwelzijnseisen gaan gewoon een aantal jaren door en beslissen de komende drie jaar wat zij gaan doen.\" Dat er geen explosie van rechten komt, merkt de bemiddelaar in de handel.

Begin maart daalde de prijs van varkensrechten met een paar euro. „Een groter aanbod was hier zeker niet de oorzaak van\", verklaart Dunnink. Ook Theo Snetselaar, bemiddelaar uit Ederveen, denkt niet dat er vóór 1 april een groter aanbod op de markt komt. „Varkenshouders hebben met het gedoogbeleid een uitweg; ze kunnen het moment van stoppen verschuiven”, is Snetselaars mening.

Geen cijfers over aantal stoppers
Stoppen of doorgaan is een individuele keuze van de varkenshouder. Daarbij gaat hij niet over één nacht ijs. Factoren die bij deze afweging een rol spelen zijn de leeftijd van de ondernemer, wel of geen opvolger en in welk tijdsbestek zijn de investeringen terug te verdienen. Opschalen van het bedrijf houdt het aantrekken van werknemers in, die de varkenshouder moet aansturen. Harde cijfers over het aantal varkenshouders dat stopt zijn er niet.

„In de afgelopen jaren daalde het aantal varkensbedrijven met ongeveer vijf procent. Tot 2013 zal dit percentage verdubbelen. In vier tot vijf jaar zal 40 tot 50 procent van de bedrijven zijn verdwenen\", is de aanname van Steenbreker. Halvering van het aantal bedrijven is fors. Dat houdt echter niet in dat ook de helft van de varkensrechten op de markt komt. Het is maar de vraag of varkenshouders die stoppen hun rechten op de markt brengen.

René Manders, bemiddelaar in varkensrechten, betwijfelt of stoppende varkenshouders dat doen. „Een aantal van hen houdt de rechten vast, als een soort belegging.\" Snetselaar heeft ook het idee dat de stoppers de rechten vasthouden. „Dat gebeurde vorig jaar in de pluimveehouderij ook. Pluimveehouders hielden na het stoppen de rechten als een soort belegging vast. Varkenshouders zullen ook rechten verkopen en terug leasen. Ze dienen rekening te houden met speculatie.\"

Rechten massaal op de markt
In de sector is veel discussie over het tijdstip van aanbod van varkensrechten van de stoppende varkenshouders. „Het exacte moment van stoppen ken ik niet, maar de varkensprijs speelt er een belangrijke rol bij\", aldus Manders. „Klimt de prijs niet naar een hoger niveau, dan is de kans groot dat de stoppers sneller stoppen. Bij hogere varkensprijzen zul je zien dat varkenshouders doorgaan. Het aanbod verloopt met pieken en dalen.\"

Wentink verwacht niet dat stoppende varkenshouders hun rechten massaal op de markt brengen. „Tot 2013 zal er een geleidelijk aanbod zijn. Natuurlijk willen de stoppers nog wat verdienen aan de verkoop, dus kijken ze goed naar het moment van verkopen. Zij weten dat bij een groot aanbod de prijs onderuit gaat.\" Makelaar Hans Peters heeft niet het idee dat de prijzen onderuit gaan. Hij maakt een vergelijking met de situatie in de melkquotumhandel.

„Vorig jaar was de melkprijs laag, de prijzen van melkquotum en leasemelk waren echter vrij hoog. Veel melkveehouders dachten dat de prijs zou zakken, maar dat gebeurde niet. De prijzen van lease- en koopmelk klommen steeds verder omhoog. Dat kan ook in de varkenssector gebeuren.”

Dunnink kan zich voorstellen dat varkenshouders een gokje wagen op de rechtenmarkt. „Zij die op een hoge prijs hopen kunnen het moment van aanbieden uitstellen of alleen rechten aanbieden tegen hogere prijzen. Schuift het moment van verkopen te ver naar achteren, dicht tegen 1 januari 2012 aan, dan kan het aanbod zo groot worden dat de prijs in elkaar zakt. Op de markt zitten ook de nodige speculanten die rechten opkopen en waarschijnlijk gaan aanbieden als de vraag heel groot is.\"

Opschalen van bedrijven
Bedrijven die door willen groeien – en dat ook kunnen – staan naar Wentinks idee niet bepaald in de startblokken. Bedrijfsadviseur Steenbreker zegt dat hij midden in de periode zit dat hij samen met varkenshouders zaken doorrekent. „Bedrijven die door willen groeien moeten een risicoprofiel hebben of maken. Het moet helder zijn hoeveel risico een varkenshouder kan dragen.”

„Met de lage prijzen van de afgelopen jaren was het voor varkenshouders lastig buffers aan te leggen. Er zijn bedrijven die het niet makkelijk hebben, maar er zijn er ook genoeg die technisch en financieel goed gedraaid hebben. Het opschalen gaat versneld door.\"

Bij het maken van plannen voor de toekomst lopen varkenshouders tegen onduidelijkheden aan, zoals het wel of niet voortbestaan van varkensrechten. Een andere onzekerheid is het actieplan Ammoniak en veehouderij dat nog niet definitief door het parlement is goedgekeurd. Varkenshouders kunnen hier niet op wachten. Zij moeten dóór.

Toekomst varkensrechten
Binnen de sector is veel speculatie over de toekomst van de varkensrechten. In principe worden ze in 2015 afgeschaft. „Ik geloof niet dat de rechten ooit verdwijnen. Is dat wel het geval, dan zal er een ander systeem komen\", zegt Wentink. „De politiek kan het niet verkopen dat ze in het kader van milieuwetgeving allerlei eisen stelt en de sector aan de andere kant stevig kan uitbreiden.\"

Steenbreker heeft ook het idee dat er een andere vorm van regulering komt. Verder heeft de bedrijfsadviseur het idee dat het niet goed voor de varkenshouderij zou zijn als alles vrijgelaten wordt. „Dan ontstaat er nog meer druk op de mestmarkt. Het afzetten van een kuub mest wordt in die situatie onbetaalbaar.\" Wel of niet afschaffen van de varkensrechten, varkenshouders moeten de komende jaren beslissingen nemen: doorgaan, opschalen of stoppen.