Sam de Snoeck: ‘Spoor ziektes snel op’

De marges in de varkenshouderij zijn krap. Een grote terugval in technische dierprestaties door ziektes kunnen varkenshouders zich nauwelijks permitteren. Een goede diagnostiek geeft inzicht in ziektedruk en kan problemen voorkomen. „De economische gevolgen van ziekte-uitbraken op gespecialiseerde en steeds groter wordende varkensbedrijven nemen toe.”

„Daarom groeit de interesse van varkenshouders voor screening en monitoring van ziektes op hun bedrijf”, merkt Sam de Snoeck, één van de negentien varkensdierenartsen van dierenartspraktijk Lintjeshof met vestigingen in Nederweert, Raalte en Chaam. Afnemers van biggen en fokmateriaal vragen vaker om meer informatie over de gezondheidsstatus van de geleverde dieren. Een hoge gezondheidsstatus is belangrijk voor goede dierprestaties en de concurrentie met onder andere Deense biggen.

„Momenteel zijn PRRS, circo en streptokokken een serieuze bedreiging voor varkensbedrijven. Infecties kunnen zich snel over het bedrijf verspreiden en veel schade aanrichten.” Om snel en gericht actie te kunnen ondernemen bij dierziekten, moeten varkenshouders zo snel mogelijk weten wat er precies speelt. „Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Als de oorzaken van problemen niet goed boven water worden gehaald, dan is een gerichte en effectieve behandeling onmogelijk en dan houd je problemen.”

Snelle en betrouwbare diagnose
Betrouwbaar diagnostisch onderzoek is een belangrijk onderdeel van ziekte-monitoring. De praktijk beschikt inmiddels over een sectiezaal en een goed uitgerust laboratorium met moderne apparatuur om snelle en betrouwbare diagnoses te stellen. „Waar de regionale GD-laboratoria verdwenen, zagen wij kansen om meer met diagnostiek te doen”, vertelt De Snoeck.

„Vroeger tapte je als dierenarts alleen bloed van varkens met klinische symptomen van ziekte. De dieren waren al ziek, je stelde de oorzaak vast en startte met een therapie. Maar eigenlijk loop je dan al achter de feiten aan. Gelukkig richten varkenshouders zich steeds meer op ziektepreventie. We zien een duidelijke trend naar meer steekproefsgewijs onderzoek van bloedmonsters om de gezondheidsstatus van varkensbedrijven te monitoren en te verbeteren. Met ons eigen lab kunnen we daarin snel en onafhankelijk handelen.”

Schade beperken
De uitslagen van onderzoek worden direct naar de varkenshouder gemaild. Bloeduitslagen zijn er binnen twee dagen. De gegevens worden verwerkt in overzichtelijke grafieken. „Zo kunnen varkenshouders en hun adviseurs in één oogopslag zien wat er aan de hand is en snel reageren.” De Snoeck laat grafieken van het verloop van antilichamenconcentraties in het bloed zien tegen vier belangrijke ziekteverwekkers.

„Met een frequente analyse van bloedmonsters komen trends snel aan het licht. Bij een stijgende lijn in grafieken kun je dan vlot reageren met adequate maatregelen. Daarmee kun je de schade van ziektes zoals PRRS, circo, APP, mycoplasma en infecties door streptokokken beperken.”

Betaalbaar onderzoek
De grafieken met serologische gegevens zijn te koppelen aan grafieken van de technische resultaten in hetzelfde tijdstraject. „Dat maakt een meer gefundeerde beslissing mogelijk om te enten of er juist mee te stoppen. Want daarbij is ook een kosten-baten-afweging belangrijk. Ten slotte kan het effect van managementmaatregelen serologisch worden gevolgd. Je ziet dan of het effectief is.”

Voor een betrouwbare diagnose is het belangrijk om materiaal uit de praktijk op een goede manier te verzamelen en af te leveren. Sectiemateriaal, organen, mestmonsters, bloedstalen en urinemonsters kunnen varkenshouders zelf aanleveren. „Onze dierenartsen bemonsteren ook wel ter plekke of we laten onze koeriersdienst het materiaal gekoeld en netjes verpakt op de praktijk afleveren.”

Lintjeshof schafte een volautomatische Elisa-robot aan, die kan op één dag volledig automatisch 300 bloedmonsters onderzoeken op vier verschillende infecties die veel voorkomen. „Het werkt snel en zo blijft onderzoek ook betaalbaar voor de klant.”

Gezamenlijke advisering
Naast de kritische blik van de dierenarts is snelle herkenning van ziektes door varkenshouders zelf ook belangrijk. „Oudere generaties varkenshouders kennen ziektebeelden vaak nog uit het verleden. Voor jongere ondernemers kan extra scholing op het herkennen van ziektes geen kwaad.”

Daarnaast ondersteunen gegevens die varkenshouder, fokkerijvoorlichter, voervoorlichter, handelaar en slachthuis aanleveren het werk van de dierenarts. Data komen onder meer uit managementsystemen zoals pigmanager en farmingnet. „Op onze praktijk is de Pig Check ontwikkeld, waarmee we de stofwisseling van het varken biochemisch kunnen beoordelen.”

„Hoogproductieve dieren hebben bijvoorbeeld nog wel eens problemen met het beenwerk. Met onze check kunnen we de lever- en nierfunctie bekijken. Daaruit blijkt dat de huidige voernormen, wat betreft mineralen en spoorelementen, blijkbaar niet altijd meer de behoefte van het dier dekken. Ook te hoge niveaus aan mycotoxinen kunnen een rol spelen.”

Kennis bijhouden
Diagnostiek is volgens De Snoeck geen statisch gebeuren. Internationaal komen er voortdurend nieuwe testmethodes en -kits in de varkensdiagnostiek bij. „Ook moeten we verdacht blijven op het optreden van nieuwe ziektes. Die kennis moeten we bijhouden en waar het nuttig is in onze praktijk toepassen. Daartoe volgen we congressen en zijn we betrokken bij netwerken van wetenschappers en vertegenwoordigers van farmaceutische bedrijven.”

Met doelgerichte vaccinatieprogramma’s, serologisch monitoren, strakke hygiëneprotocollen en gerichte managementmaatregelen is de gezondheidsstatus op varkensbedrijven goed te controleren en te beheersen. „Dat leidt tot een verantwoord medicijngebruik, lagere gezondheidskosten en goede technische en financiële resultaten”, besluit De Snoeck.

Diagnostisch centrum Lintjeshof
Dierenartspraktijk Lintjeshof beschikt onder andere over een autopsiezaal, waar dode dieren op afwijkingen worden onderzocht. Met moderne laboratoriumapparatuur kunnen diverse testen worden gedaan. Speerpunt daarin is een statistisch onderbouwde serologische monitoring (meting van antistoffen in het bloed) van alle belangrijke virale en bacteriële ziektes.

Daarnaast kan via analyses van weefselmonsters en met nauwkeurige PCR-testen (DNA-onderzoek op influenza en rotavirussen) worden gezocht naar de ziekteverwekker zelf. Ook is parasitair onderzoek en onderzoek van urine mogelijk. Met hygiënogrammen is de hygiëne op een varkensbedrijf te beoordelen. Daarbij wordt vastgesteld welke kiemen aanwezig zijn in de omgeving van het dier en in hoeverre deze schadelijk zijn voor de varkens. Ook is onderzoek van drinkwaterkwaliteit mogelijk.

Om antibiotica bij de bestrijding van infecties zo verantwoord en effectief mogelijk te gebruiken, zet de dierenartspraktijk antibioticadiscs van de nieuwste generatie antibiotica in. Daarmee is de gevoeligheid van kiemen voor het betreffende antibioticum te testen. Voor elke kiem kan dan het meest effectieve antibioticum worden ingezet en dat verkleint het risico op de ontwikkeling van resistente bacteriën.