Ruimte in ‘t schap voor varkensvlees met ster

Supermarktketen Albert Heijn is goed voor ongeveer een miljoen varkens per jaar. De aankondiging afgelopen januari dat dit allemaal varkens moeten worden die minimaal één ster scoren in het sterrensysteem van de Dierenbescherming, veroorzaakte dan ook een schokgolfje in varkenshoudend Nederland.

Na de afsluiting van het Comfort Class stalproject en herhaaldelijke oproepen van minister Gerda Verburg begon het er een beetje op te lijken dat de invulling van het zogenoemde tussensegment in de varkenshouderij niet of nauwelijks van de grond zou komen.

Positief voor de beeldvorming
Daar komt nu verandering in. De organisaties van varkenshouders LTO en NVV zijn positief. Al heerst er, met name bij de NVV, ook scepsis. Voorzitter Wyno Zwanenburg: „We hebben Albert Heijn in het verleden leren kennen als niet zo’n betrouwbare partner. Maar ik wil ze in dit geval het voordeel van de twijfel geven. Inspelen op de marktvraag is positief. Burgers die voorwaarden willen stellen aan de varkenshouderij krijgen nu de kans om als consument de daad bij het woord te voegen”, aldus Zwanenburg.

Hij benadrukt dat zijn grootste zorg is dat deelnemende varkenshouders hun meerkosten ook werkelijk betaald krijgen. „Als de varkenshouders die meedoen tevreden zijn, ben ik dat ook. Het concept dat Albert Heijn samen met Vion in de markt zet, is positief voor de beeldvorming over de varkenshouderij”, stelt Zwanenburg.

Haalbaarheid normen
Dat varkenshouders de meerkosten vergoed krijgen van Good Farming Star, zoals Vion het nieuwe concept noemt, staat als een paal boven water voor Harold Theunissen. Hij werkt voor Vion en is benoemd tot conceptmanager Good Farming Star. „Met Albert Heijn hebben we afgesproken dat de meerkosten worden vergoed. Wat de meerkosten voor de varkenshouder exact zullen zijn, hebben we op dit moment nog niet in beeld”, meldt Theunissen.

Het LEI en DLV maken berekeningen. „Natuurlijk doen we dat zelf ook en we vragen ook aan varkenshouders om hun meerkosten in beeld te brengen. Zij zijn uiteraard de beste rekenaars waar het om hun eigen kostprijs gaat.”

Vorige maand is Vion begonnen met een pilot-project waar zes varkenshouders verspreid over Nederland aan deelnemen. De proef moet meer duidelijkheid geven over de haalbaarheid van de gestelde normen. „Wat gebeurt er bijvoorbeeld als je vleesvarkens op één vierkante meter hokruimte legt. In het verleden is er ooit wel enig onderzoek naar gedaan. Maar hoe dat in de praktijk echt uitpakt, gaan we nu ervaren”, aldus Theunissen.

Extra huisvestingskosten verrekenen
Ondertussen is Vion ook al druk met het voorlichten van geïnteresseerde varkenshouders over deelname aan Good Farming Star. „Enig tempo is geboden, omdat we in juni de eerste varkens willen opleggen zodat we aan het eind van het jaar vlees kunnen leveren.” Vion ziet de samenwerking met Albert Heijn en de Dierenbescherming als een goede kans om zijn positie op de binnenlandse vleesmarkt te versterken.

Theunissen: „Je thuismarkt moet je koesteren. Voor ons is het heel belangrijk dat dit nieuwe concept volledig vraaggestuurd wordt ingevuld. Dat is essentieel, want als je niet vanuit de markt werkt, kom je vroeg of laat op de koffie.” Ook Annechien ten Have, voorzitter van de Vakgroep Varkenshouderij van LTO Nederland, is enthousiast over de invulling van het tussensegment. „Ik waardeer dat Vion hiervoor zijn nek uitsteekt.”

„De invulling van het tussensegment komt op een goed moment. De overheid wil dat we in 2013 een oppervlaktenorm van één vierkante meter voor vleesvarkens hanteren. Maar het is niet reëel om met 20 procent meer stalruimte de concurrentie op de Europese varkensvleesmarkt aan te gaan. Met het aanbieden van varkensvlees in het tussensegment, kun je extra huisvestingskosten verrekenen in je vleesprijs. Zo’n push uit de markt is veel beter dan extra wetgeving.”

Acties andere marktpartijen
Hoe andere supermarkten en slagersketens gaan reageren op de ommezwaai van Albert Heijn is nog niet helder. Naast de 1 miljoen varkens die Albert Heijn verkoopt, nemen de andere binnenlandse verkopers van vers vlees zo’n 2 miljoen varkens voor hun rekening. Tot nu toe is Jumbo de grote voorloper als het gaat om het aanbieden van varkensvlees in het tussensegment. Onder de merknaam Jumbo Bewust verkoopt Jumbo al sinds 2006 varkensvlees dat van de Dierenbescherming één ster toegewezen heeft gekregen.

Jumbo Bewust Varkensvlees wordt geleverd door varkenshouders die allemaal werken met een zogeheten Canadese strooiselstal. Vleesvarkens hebben in deze stallen één vierkante meter ruimte tot hun beschikking. Het strooisel waar ze op leven zorgt voor ligcomfort en biedt de dieren wroetgelegenheid. Door de overname van Super de Boer zou de afzet van varkens uit Canadese strooiselstallen onder het Jumbo Bewustlabel verder kunnen groeien tot enkele duizenden varkens per week.

Of dit ook gaat gebeuren is niet duidelijk. Onlangs maakt Super de Boer bekend in gesprek te zijn met het ontwikkelen van een marktconcept waarbij de Duitse slachterij Tönnies zorgt voor de varkens. Net als Vion is Tönnies bezig met het opzetten van een productieketen waarbinnen dierenwelzijn extra aandacht krijgt. Deelnemende varkenshouders moeten hun varkens afleidingsmateriaal geven en op termijn stoppen met het couperen van de staarten. Drachtige zeugen zouden de beschikking moeten krijgen over stro of papier om hun nesteldrang te bevredigen.

Dynamiek op de markt
Raymond Cobben, voorzitter van de Stichting Maatschappelijk Bewuster Varkensvlees, kan nog niet aangeven hoe de marktpositie van zijn achterban zich de komende jaren zal ontwikkelen. „Het is op zich een goede zaak dat meerdere marktpartijen nu aan de slag gaan met de invulling van het tussensegment. In de Nederlandse varkenshouderij zal hierdoor een schifting ontstaan tussen ondernemers die produceren voor de binnenlandse markt en zij die produceren voor export.”

„Ons voordeel is dat we ons door een compleet ander houderijsysteem echt kunnen onderscheiden van de gangbare productie”, aldus Cobben. „Maar ook voor ons blijft het de uitdaging om onze meerkosten vergoed te krijgen door onze afnemers. De tijd zal leren of dat gaat lukken.” Ten Have van LTO constateert dat het initiatief van Albert Heijn, Vion en de Dierenbescherming, navolging zal krijgen bij andere supermarktketens.

„Er is volop dynamiek ontstaan op de varkensvleesmarkt.” Ten Have verwacht dat de invulling van het tussensegment bijdraagt aan een prominentere plek van Nederlands varkensvlees in het winkelschap. „In theorie zou je zo’n concept ook kunnen invullen met buitenlandse varkens. Maar die moeten dan wel voldoen aan de normen die we hier voor het tussensegment hanteren. Omdat de meeste varkens in de buurlanden op volledig roostervloer worden gehouden, lijkt me dat toch erg lastig.”

Sterrensysteem
Het door de Dierenbescherming ontwikkelde ‘Beter Leven kenmerk’ werkt met een sterrensysteem. Daarbij geldt: hoe meer sterren, hoe diervriendelijker. Biologisch varkensvlees is goed voor het maximum van drie sterren. Het varkensvlees dat de VION-boeren voor AH gaan produceren, is goed voor één ster. Dezelfde classificatie krijgt ook het Jumbo Bewust varkensvlees. Dit vlees komt van varkenshouders die zijn aangesloten bij de Stichting Maatschappelijk Bewuster Varkensvlees. Zij werken allemaal met een zogeheten Canadese strooiselstal en bezorgen zo hun varkens meer welzijn.

Normen Good Farming Star
De belangrijkste productievoorwaarden voor varkenshouders die deelnemen aan Good Farming Star van Vion:

Extra leefruimte (normen Varkensbesluit 2013 gelden per direct)

Groepshuisvesting zeugen (op termijn geen voerligboxen meer).

Speelmateriaal.

Niet castreren.

Diergezondheidsplan is verplicht.

Normen voor uitval.

Toepassen klauwencheck bij zeugen.

Tandjes korten mag alleen in overleg met dierenarts.

Minimale staartlengte.

Spenen op gemiddeld 25 dagen.

Dag- en nachtritme (streven naar daglicht in stal).

1 vreetplaats per 12 varkens; bij verbouw/nieuwbouw per 8 varkens.

Voer bevat alleen duurzame soja.