Varkensproefbedrijf Sterksel lanceert innovatieconcepten

Het decor voor het gesprek met Mart Smolders is toepasselijk. We bevinden ons in de tuin van de Rondeelstal in Barneveld. Het Rondeel is een innovatief huisvestingsconcept voor leghennen, dat zoveel mogelijk tegemoet komt aan de wensen van de pluimveehouder, leghen en maatschappij. De eieren worden onder het merk Puur & Eerlijk in de Albert Heijn supermarkten afgezet. „Dit noem ik nou een grote innovatie. Een werkelijk ingrijpen in het systeem. Iets dat we de laatste 30 jaar in de varkenshouderij nauwelijks hebben gekend.”

Vooruitgang is minimaal
De 33-jarige bedrijfsleider van Varkensproefbedrijf Sterksel houdt een gemotiveerd pleidooi voor vernieuwing in de sector. „We moeten terug naar de innovaties. Ik weet dat het een containerbegrip is wat iedereen in de mond neemt. Willen we weer echt een slag maken, dan zullen we wel moeten.”

Hij trekt de vergelijking met Philips. „Als zij de cd-speler als belangrijkste product hebben, besteden ze 60 procent van het budget in het doorontwikkelen van de cd-speler. De overige 40 procent wordt gestoken in de opvolger van de cd, de mp3-speler. Als sector hebben we decennia lang gebruik gemaakt van de cassetterecorder zonder bezig te zijn met de opvolger. Met de cassetterecorder bedoel ik de huisvestingsystemen in de varkenshouderij die midden jaren zeventig zijn ontwikkeld en opgezet.”

„Anno 2010 borduren wij nog steeds op hetzelfde prototype voort. Alleen zitten we in het huidige systeem op 95 procent van het potentieel. De potentiële vooruitgang is dus minimaal. De komende tijd moeten we opzoek naar een grotere jas. Daar beginnen we weer opnieuw en door te slijpen, lassen en weer slijpen moeten we ons in die jas zien te ontwikkelen. Gelukkig is het Productschap Vee en Vlees (PVV) en het Ministerie van LNV bereidt ons financieel bij deze innovatieslag bij te staan.”

Nieuwe generatie huisvesting
Enthousiast en met een duidelijke Brabantse tongval brengt hij zijn verhaal. „Ik houd van actie, actie en actie. ‘Sterksel’ gaat aan de slag met het ontwikkelen en produceren van de prototypes voor de nieuwe generatie systemen.” Eén van de eerst grote innovaties waarmee het varkensproefbedrijf van start gaat, is het meegroeihuis.

„Het meegroeihuis is een geheel nieuw huisvestingsprincipe. We beginnen met het kraambed dat speciaal ontwikkeld is voor het werpen tot een week erna. Alles in het hok is afgestemd op overleving van de big en stimulering van de biestopname. Het kraambed heeft een hoog luxegehalte. Maar dat mag, want dit hok bepaalt mede of een big overleeft en hoe het zich verder ontwikkelt.

Na een week gaat de zeug met de biggen na het zoog- en opfokhok. De biggen blijven hier tot een gewicht van 30 tot50 kg. Als de zeug in een eerder stadium bij het spenen het hok verlaat, hebben de biggen meer bewegingsvrijheid. Doordat de biggen bij overschakeling van melk naar vast voer niet tegelijkertijd verplaatst worden, verminderd de speendip en krijgen we een gezonder dier. Opvallend is verder dat de zeug alle bewegingsvrijheid krijgt. Dat moet een robuuster varken opleveren.”

Spelenderwijs leren
„Het duurt niet lang of de huidige kraamhokken komen maatschappelijk en economisch ter discussie te staan. De bestaande ruimte is steeds minder aantrekkelijk vanwege de groeiende kostprijs en de alsmaar groter wordende tomen en zeugen. Voor laatste levensfase van de big hebben we het groeihok ontwikkeld. De biggen blijven hier tot aan de slacht. Doordat de biggen ouder worden opgelegd en minder vatbaar voor ziektes zijn, kunnen we een robuuster hok maken met lagere investeringskosten.”

Een ander innovatieproject waar het varkenshouderijteam in Sterksel druk mee bezig is, heet ‘jong geleerd, oud gedaan’. „Het varken is enorm intelligent dier waar we nauwelijks gebruik van maken. In het huidige systeem leren we het varken drie geheel nieuwe voersystemen voor elke levensfase aan. Dit gaat ten koste van het presteren. Wis je dat na spenen in een week tijd 30 procent darmschade optreedt bij de biggen?”

„Op deze manier maken we gebruik van de slimheid van het dier. Op het proefbedrijf laten we een paar keer per dag een zoemer afgaan. Dat is voor de biggen en zeugen het teken van etenstijd. Voor de biggen is er een lange trog in het kraamhok gemaakt waar ze allemaal tegelijkertijd aan kunnen eten. Het is prachtig om te zien dat het moedervarken de biggen het eten aanleert.”

Voeren op maat
„De voerbak bij vleesvarkens is ook zo’n voorbeeld uit de jaren 70 waar alleen op detailniveau iets aan veranderd is. We rijden toch ook niet meer in roestige auto’s van 30 jaar oud. Het prototype voersysteem noemen we ‘voeren op maat’. In de ouderwetse brijbak eten dominante dieren3 kgen de achterblijvers misschien1 kgper dag. Waarom geven we het varken geen chip in het oormerk voor individuele herkenning bij de voerbak.”

„Kunnen we per varken de dosering en voersoort afstemmen. We benutten dan veel beter de genetische potentie door een betere sturing. Management wordt dan nog belangrijker.” De genoemde innovaties zijn maar een greep uit de reeks van nieuwe concepten die Mart Smolders presenteert. „Waar alle inspiratie vandaan komt? Ons team binnen Sterksel heeft een bepaalde afwijkende manier van denken.”

„Zo heeft iedereen bijvoorbeeld zijn kennissen in het dagelijkse leven gevraagd hoe zij als buitenstaander denken over de varkenshouderij. In mijn geval heb ik mijn broer als kantoorinrichter en neef die werkt bij DAF Trucks geraadpleegd. Met beide heb ik verschillende keren onder het voetbal en bij feestjes van gedachten gewisseld over elkaars manier van denken en werken. Dat werkt heel verfrissend.”

Puntjes op i
De concepten noemt de bedrijfsleider van het proefbedrijf toegepaste realistische innovaties. „Daar bedoel ik mee dat de innovaties aan alle voorwaarden voldoen om in de praktijk toegepast te worden. Het uitgangspunt bij de concepten vormen de 4 P’s (people, planet, profit, pig). De maatschappij is toeschouwer aan de rand van het speelveld geworden, laten we er dan gebruik van maken.”

„Waarom de sector zich zo lang afzijdig gehouden van grote innovaties? Ik denk vanwege de smaak van het succes. We zijn als varkensland met het huidige systeem groot geworden. In de loop der jaar is innovatie een gevaarlijk woord geworden in de varkenshouderij. Niet alleen de overheid, wet- en regelgeving of banken hebben de grootste rem op innovaties, maar collega-varkenshouders remmen elkaar ook af.”

„Heel vaak worden varkenshouders met vernieuwende ideeën als gek afgeschilderd. We moeten juist zuinig zijn op deze groep die steeds kleiner wordt. Daarom denken wij graag met deze innovatoren mee om ze te helpen bij het ontwikkelen en realiseren van de systemen. Want innovatie is riskant, 9 van de 10 keer gaat het mis. Uiteindelijk helpt innovatie ons wel verder. Voor de komende jaren gaan we aan de slag met de concepten.”

„Geen enkel prototype is nog rendabel. Daarom moeten we naast het doorontwikkelen van de bestaande systemen beginnen met het ontwikkelen en produceren van de prototypes. Om de puntjes op de i te zetten, hebben we de varkenshouder nodig.”

Twaalf jaar ervaring
Mart Smolders studeerde in 1998 af op de HAS Den Bosch met als afstudeerrichting veehouderij. De destijds 21-jarige Brabander begon zijn loopbaan bij Varkensproefbedrijf Sterksel als proevencoördinator. Na vijf jaar deze functie te hebben uitgevoerd is hij sinds 2003 bedrijfsleider bij Sterksel. Proefbedrijf Sterksel is na de reorganisatie het enig overgebleven onderzoeksbedrijf voor de varkenshouderij. Het proefbedrijf maakt onderdeel uit van Wageningen UR Livestock Research en is de proeftuin voor de varkenshouderij.