Sjors van Vorstenbos: ‘Eerst perfecte resultaten’

Eind juni werd in Meerlo de stal van de toekomst geopend. De stal, op het bedrijf van de gebroeders Poels, is uitgerust met een aantal energiebesparende en ecologisch verantwoorde technieken. In de stal is gekozen voor een nieuw soort stalverlichting, het zogenoemde mesopische led-licht. Dit licht dat het meeste lijkt op maanlicht zorgt voor een andere verdeling in de kegeltjes en staafjes in het oog. Hierdoor kost het minder moeite om te kijken.

Met behulp van fijnstof reducerende modules wordt zowel de ingaande lucht als de lucht in de stal behandeld. De uitgaande lucht wordt behandeld door een innovatieve luchtwasser die met behulp van Corona-technologie zowel ammoniak, fijnstof, stank en zelfs bacteriën en virussen uit de lucht verwijdert.

Hoe is het traject om tot deze stal te komen begonnen?
„ENS-directeur Lia van de Vorle is met een andere onderneming van haar (IMG Europe B.V.) gespecialiseerd in infectiepreventie. Door de samenwerking met de afdeling Medische Micro Biologie van het CWZ in Nijmegen, ontdekkers van de MRSA bij varkenshouders, is de directrice in aanraking gekomen met de varkenshouderijsector.”

„In eerste instantie zijn er door IMG cursussen gegeven aan veeartsen zodat zij de varkenshouders konden uitleggen hoe zij zichzelf beter kunnen beschermen tegen MRSA. Aangezien MRSA zich door de lucht kan verplaatsen, zijn wij verder in de luchtbehandeling gedoken. In eerste instantie zijn wij een systeem gaan ontwikkelen voor de ingaande lucht.”

„Via een wetenschappelijke publicatie van de TU zijn IMG en ENS in contact gekomen met Jan Marijnissen en Bob Ursem. Na een aantal praktijktesten bij varkenshouder Ludo Poels hadden wij precies duidelijk wat er mogelijk was en wat er nog moest worden ontwikkeld.”

„Poels gaf destijds aan dat de behandeling van ingaande lucht interessant is voor hem, maar dat de meeste varkenshouders meer interesse hebben in de behandeling van de uitgaande lucht. Commercieel gezien was dit zeer interessant voor ons en wij hebben de ontwikkeling ook daarvoor ingezet. En een dik jaar later was de opening van de stal bij Poels.”

Met welk doel is ENS aan het project begonnen?
„De doelstelling van dit project was in eerste instantie een systeem voor de varkenshouderij ontwikkelen om de varkenshouder en zijn personeel een betere bescherming te bieden tegen MRSA en daarnaast de dieren te beschermen tegen door de lucht verspreidbare ziekteverwekkers als bijvoorbeeld de varkenspest. Deze technieken zijn ook terug te vinden in de stal van de toekomst. Al gaat de meeste aandacht natuurlijk uit naar de luchtwasser.”

Hoe wordt de ingaande lucht behandeld?
„Door fijnstof reducerende modules die zowel in de ingaande lucht (tegen insleep van aerosol verspreidbare ziekteverwekkers in de ingaande lucht) als in de stal (fijnstof reductie in de stal) kunnen worden geplaatst. Dit systeem werkt op basis van positieve ionisatie. Door het positief opladen van luchtdeeltjes worden de stofdeeltjes in de lucht ook positief geladen. Deze geladen stofdeeltjes zijn dan sterk geneigd om naar een geaard oppervlak te trekken. Hierdoor kunnen wij de stofdeeltjes zeer specifiek sturen.”

„Deze techniek kan worden gebruikt voor het reduceren van stof in de stal alsmede het reduceren van ziekteverwekkers in de lucht. Dit is mogelijk omdat virussen en vaak ook bacteriën zich op stofdeeltjes door de lucht verplaatsen. Dit systeem is productieklaar en verbruikt 15 Watt aan energie. Je kan met dit systeem dus al in de stal beginnen met het reinigen van de lucht. Voor personen werkzaam in de stal heeft dit vanzelfsprekend positieve gevolgen voor de lucht die zij inademen.”

Hoe wordt de uitgaande lucht behandeld?
„De ‘luchtwasser’ is in de nok van de stal geplaatst en bevat een aantal matten met daarop meerdere metalen puntjes. Op deze punten wordt een hoge spanning gezet, tot wel 35.000 volt. Door deze spanning bewegen deeltjes groter dan 10 nanometer (stof, ammoniak, geur, bacteriën en virussen) zich van het puntje af. De kleinste deeltjes worden gevangen op een stuk gaas dat voor de puntjes is gespannen. De grotere deeltjes worden op een absorberende mat gevangen en daar vanaf gewassen door water te vernevelen. Dit water wordt vervolgens met behulp van een Cellulose gefilterd. Deze vezels kunnen mogelijk later worden gebruikt als meststof.”

Is het project ondersteund door de sector?
„Zowel de WUR als het Duitse testinstituut LUFA zullen metingen aan ons systeem verrichten. Deze zijn vanzelfsprekend voor de Nederlandse RAV-erkenning en de Duitse DLG-erkenning. Wij zijn door WUR/LNV/VROM/ZLTO e.d. het afgelopen jaar ontzettend geholpen. Zonder de medewerking van al deze instanties zouden wij op dit moment niet zo ver kunnen zijn.”

Brengen de ingepaste systemen extra kosten met zich mee?
„Nee, de systemen brengen geen extra kosten met zich mee. De aanschafprijs van de modules om de ingaande lucht en de stallucht te behandelen wordt op dit moment berekend. Vanzelfsprekend zal dit een marktconforme prijs zijn. De veehouder zal hiervoor zeker een kleine investering moeten doen, maar behaalt zijn winst op de jaarkosten. De fijnstof afvangmodules verbruiken 15 Watt stroom. Dat is nog minder dan een lamp. De modules zijn centraal aan te sturen en behoeven geen extra onderhoud. Door een gunstige materiaalkeuze kan de veehouder jaren vooruit met deze systemen. De prijs van de ‘luchtwasser’ ligt op hetzelfde niveau als de prijs van een gecombineerd concurrerend systeem. Dit is per kubieke meter lucht per uur uit te rekenen of per dierplaats. Vanzelfsprekend is dit per stal verschillend.”

Wat zijn dan precies de jaarkosten?
„Onze doelstelling was onder andere het ontwikkelen van een onderhoudsarm en energiezuinig systeem. Vooralsnog zijn beide doelstellingen behaald. Het systeem voor de uitgaande lucht verbruikt namelijk ongeveer 1,5 kW. Stel dat de energieprijs per kW/uur op 20 cent staat. Er zitten 8.760 uur in een jaar. Bij een verbruik van 1,5 kW kom je dan uit op 2.628 euro energiekosten per jaar. Pin mij niet vast op de huidige energieprijzen, maar dit geeft in grote lijnen wel de ‘energiezuinigheid’ van ons systeem aan.”

Heeft de stal in Meerlo een proefstalstatus?
„Nee op dit moment nog niet, Op dit moment heeft de gemeente een tijdelijke ontheffing verleend.”

Zijn er al meer ondernemers die interesse hebben getoond in het gebruiken van deze systemen?
„Er is een overweldigende interesse voor onze systemen. Dit laat echt zien dat de sector in beweging is. Vanzelfsprekend willen wij eerst zelf perfecte resultaten behalen voordat wij volle kracht de markt op gaan. De verwachting is wel dat dit niet lang meer gaat duren.”

Zijn jullie al bezig met de ontwikkeling van de volgende stal van de toekomst?
„Wij zijn op dit moment druk bezig met de installatie van enkele systemen bij varkens- en pluimveehouders. In principe zijn dit allemaal stallen van de toekomst. Maar zo\'n project als bij Poels staat nog niet op de planning. Ik kan wel melden dat de mesopische led lampen binnenkort ook op het proefbedrijf in Sterksel worden getest. Ook zijn wij van plan om op korte termijn een leghennenstal met volièrehuisvesting volledig in te richten met fijnstof reducerende maatregelen. Deze diercategorie heeft namelijk het grootste fijnstofprobleem.”

Zijn jullie nog bezig met andere innovaties voor de veehouderij?
„Ja zeker, wij zijn samen met TU Delft bezig met een Time of flight mass spectrometer. Deze ‘biosnuffelaar’ kan realtime biologische deeltjes in de lucht herkennen. De toepassing voor de agrarische sector kan dus zijn, het realtime herkennen van bijvoorbeeld q-koorts, varkenspest, vogelgriep en dergelijke. Tot op heden kan een besmetting pas na laboratoriumonderzoek worden vastgesteld. Met dit systeem kan de besmetting al na enkele seconden worden vastgesteld.”