Camera helpt oog van de meester

„Bij de bouw van nieuwe varkensstallen zien we dat arbeidsgemak en een goede uitvoerbaarheid van bedrijfsprocessen steeds zwaarder wegen”, zegt Jos de Groot, projectleider bij DLV Bouw Milieu en Techniek. „In de praktijk maken ondernemers in de varkenshouderij bij nieuwbouw soms keuzes die leiden tot iets duurdere stallen, maar ook tot kortere looplijnen en meer arbeidsgemak. Kortom: ze denken de hogere investeringskosten terug te kunnen verdienen door arbeidsbesparing bij het gebruik van de stal”, aldus De Groot.

Een voorbeeld van duurder bouwen om gemakkelijker te werken, is het maken van controlegangen in kraamafdelingen voor de kop van de zeug. Aandacht voor de kwaliteit van de lucht die de stal verlaat, is ook aan de orde van de dag bij de bouw van nieuwe varkensstallen. Hierbij ligt de focus niet op arbeidsgemak of arbeidsomstandigheden, maar puur op de milieueisen die de overheid stelt.

Brainstormsessies met varkenshouders
Qua automatisering van werkzaamheden zijn in de varkenshouderij de afgelopen decennia de grootste slagen wel gemaakt. Het verstrekken van voer en afvoeren van mest, gebeurt zonder dat varkenshouders er veel omkijken naar hebben. „Op onderdelen is er nog wel het een en ander te automatiseren”, constateert De Groot. „Denk bijvoorbeeld aan de toepassing van spuitrobots om afdelingen schoon te maken.”

Slim bouwen en inrichten van stallen, schept mogelijkheden om werkzaamheden die niet te automatiseren zijn, zo gemakkelijk mogelijk uit te voeren. Een fraai voorbeeld daarvan is het Prodromi kraamhok dat stalinrichter Vereijken Hooijer bouwde na brainstormsessies met varkenshouders.

„Daarbij kwamen we tot het inzicht dat een kraamhok enerzijds optimale klimaatomstandigheden moet bieden aan zowel de zeug als de biggen, en anderzijds de varkenshouder meer gebruiksgemak moet bieden dan de gebruikelijke kraamhokken”, vertelt Bart Hooijer van Vereijken Hooijer in Beek en Donk (N.-Br.). „De uitkomst van de sessies is een compleet nieuw type kraamhok waar een varkenshouder bijna niet meer in hoeft te stappen.” (Zie ook ‘Kraamhok Prodromi’ onder het kopje ‘Noviteiten Eurotier’).

Gebruik camera
Kansen om verder te automatiseren lijken er wel te zijn bij het beoordelen en controleren van de varkens. Het gebruikmaken van lichaamskenmerken van de varkens, ofwel biometrie, schept nieuwe mogelijkheden om bedrijfsprocessen binnen de varkenshouderij te beheersen.

„Aan de manier waarop een varken reageert op zijn omgeving kun je veel aflezen. Denk aan informatie die je krijgt door het vastleggen van gedragskenmerken, gewichtsverloop, en de voer- en wateropname per dier”, zegt Erik Vranken, researchmanager bij Fancom in Panningen (L.). Onder de naam ‘Eyenamic’ introduceerde Fancom vorig jaar in de pluimveehouderij een systeem om met behulp van cameratechnieken allerlei diergegevens vast te leggen. Op EuroTier laat Fancom ‘eYeScan’zien waarbij gebruik wordt gemaakt van camerabeelden om het gewicht van de varkens te bepalen.

„Het onderzoek naar het gebruik van cameratechnieken gaat intussen verder”, vertelt Vranken. „Informatie over het gedrag van varkens kun je heel goed gebruiken bij het regelen van het klimaat in een varkensstal. Nu is het gebruikelijk om dat te doen op grond van temperatuurmetingen. Gedragsmetingen geven echter veel beter weer hoe varkens zich voelen en die informatie kun je benutten om het stalklimaat nauwkeurig af te stemmen op de behoeftes van de dieren”, vertelt Vranken.

Registreren geluid
Een mooie term voor het benutten van dierinformatie met behulp van geavanceerde technieken is ‘precision Livestock farming’. Vranken stelt vast dat de nieuwe technieken vooral op grote bedrijven een belangrijk hulpmiddel kunnen worden. „Als je een gesloten bedrijf met 100 zeugen hebt, zie je zelf wel hoe de varkens erbij liggen. De praktijk is dat de eenheden waarmee in de varkenshouderij wordt gewerkt, snel toenemen.”

„Daar komt bij dat er op varkensbedrijven steeds vaker mensen met minder vakkennis aan het werk zijn. In dat soort situaties is een varkenshouder gebaat bij technieken die visuele en manuele controle van de varkens door de mens overbodig maken.”

Ook het registreren van het geluid van de varkens biedt handvatten voor managers in de varkenshouderij. „In samenwerking met de Universiteit van Leuven hebben we software ontwikkeld die automatisch het hoesten van varkens in een afdeling kan detecteren”, vertelt Vranken. „Daarmee geven we varkenshouders zogenoemde early warning tools. De software geeft aan in welk hok het hoestende varken zich bevindt.”

„Meteen ingrijpen als een varken hoest, kan bijdragen aan de noodzakelijke besparing op antibiotica”, zegt de researchmanager. De techniek is ook te gebruiken om te beoordelen of een behandeling met medicijnen in een afdeling voldoende aanslaat. Fancom werkt nog aan het inbouwen van de ontwikkelde technieken naar praktijkklare apparatuur.

DLV-adviseur Jos de Groot verwacht dat het nog wel een aantal jaren zal duren voor het toepassen van early warning tools in de varkenshouderij gemeengoed is. „In de pluimveehouderij zie je het nog maar mondjesmaat. En die sector is toch altijd een aantal jaren voor op de varkenshouderij als het om innovatieve technieken gaat.”

Noviteiten Eurotier
Het Prodromi kraamhok van stalinrichter Vereijken Hooijer sluit aan bij de trend om het werk te vergemakkelijken. Het kraamhok is een bedenksel van 14 varkenshouders. Bij het Prodromi kraamhok hoeft de varkenshouder nauwelijks nog in het kraamhok te stappen. Voergift bijstellen, water geven, mest verwijderen, of de biggen vangen kan buiten het hok. Alleen voor geboortehulp kan het nodig zijn in het hok te stappen.

Dit vermindert niet alleen de noodzakelijke fysieke inspanning, maar helpt ook om de kansen op ziekteoverdracht te verkleinen. Opsluiten van de biggen in het biggennest voor de zeug gebeurt bijvoorbeeld automatisch voordat de zeugen voer krijgen. Dat vergemakkelijkt niet alleen het uitvoeren van biggenbehandelingen; de makers hopen dat ook het doodliggen van biggen hiermee afneemt.

Het hok biedt diverse snufjes om het zowel varkenshouder als varkens naar de zin te maken. Zo hebben zeugen de mogelijkheid om nestelgedrag uit te oefenen voorafgaand aan de geboorte. Mest achter de zeug is met een druk op een knop te verwijderen. Er is sprake van koeling voor de zeugen, niet pleksgewijs maar over het hele lichaam. En in warme periodes kan extra frisse lucht bij de neus van de zeug worden gebracht. Het hokfront is zo uitgevoerd dat zeugen en biggen tegelijk kunnen vreten.

Varkensproefbedrijf Sterksel gaat het nieuwe kraamhok uitgebreid testen. Prodromi is verkrijgbaar als conventioneel kraamhok en als vrijloopkraamhok. Bij de vrijloopversie zorgt een koelwand voor het sturen van het liggedrag van de zeug.

SonoCheck
Met de SonoCheck van Big Dutchman kunnen zeugenhouders de drachtcontrole bij hun zeugen automatiseren. Dit kan op bedrijven die werken met groepshuisvesting in combinatie met voerstations. Bij de SonoCheck is de ultrasone drachtcontroleapparatuur bevestigd aan een arm die het apparaat automatisch tegen de buik van de zeug drukt als ze in de voerbox staat te vreten. Het systeem is gemakkelijk te verplaatsen van de ene naar de andere voerbox, zodat het niet nodig is om alle voerboxen uit te rusten met de apparatuur.

Snel controledeurtje
De deuren/toegangshekken van grote vleesvarkenshokken zijn vaak niet snel te openen en weer te sluiten. Het Duitse bedrijf Pennemann toont op Eurotier een controledeurtje waarmee de varkenshouder snel in en uit het hok kan komen om grote groepen vleesvarkens makkelijk te kunnen controleren. Het deurtje is met één hand te openen en te sluiten.

Nuklospray yoghurt
Het Nederlandse bedrijf Sloten ontvangt op vakbeurs Eurotier een zilveren medaille voor zijn product Nuklospray yoghurt. „Dat is een mooie erkenning”, zegt André Damveld, productmanager bij Sloten in Deventer. „Wel terecht, want Nuklospray is totaal anders dan reeds bestaande kunstmelkproducten. Het is dik vloeibaar en in tegenstelling tot melkproducten werkt het diarree niet in de hand. Nuklospray is geschikt om structureel bij alle tomen te gebruiken, en vormt voor de biggen een aanvulling op de moedermelk”, meldt Damveld.

Sloten speelt met Nuklospray in op de ontwikkeling dat het aantal levend geboren biggen per worp sneller groeit dan de melkproductie van zeugen. „Biggenopfok zonder zeug is geen gewenste richting. Zowel economisch als maatschappelijk is het gewenst om biggen bij de zeug op te laten groeien. Dat kan met een product als Nuklospray dat prima is te combineren met de melk die de zeug produceert.” Nuklospray van Sloten is nog geen jaar op de markt, maar is inmiddels al in meer dan twintig landen te koop.

Impex flow regulator
De flow regulator van Impex Barneveld zorgt dat een drinknippel altijd dezelfde hoeveelheid water per minuut levert, ongeacht de waterdruk. Dit kan helpen bij het besparen op waterverbruik en mestafzetkosten.

Mobiele telefoon
Met moderne mobiele telefoons, de zogenoemde smartphones, kun je veel meer dan bellen alleen. Op Eurotier tonen diverse bedrijven hun applicaties voor smartphones. Big Dutchman laat bijvoorbeeld zien hoe je met een mobiele telefoon automatisch het oornummer van varkens kunt aflezen, om vervolgens gegevens over het dier toe te voegen aan het bedrijfsmanagementprogramma. De telefoon leest ook zogenoemde QuickTags, dat zijn symbooltjes op de stalwand. Hierdoor hoeft de varkenshouder minder te typen op zijn telefoon.