Opvolging onderdeel van de continuïteitsstrategie

Aantal agrarische bedrijven neemt af
Dat het aantal agrarische bedrijven afneemt is niet nieuw. Waren er in 1940 nog ruim 200.000 bedrijven in Nederland, nu zijn er dat nog circa 50.000. In 2016 waren er volgens het CBS 1.125 varkensbedrijven in Nederland met een bedrijfshoofd van 55 jaar of ouder. Bijna 62% daarvan had geen opvolger. Voor deze ondernemers is het bedrijf vrijwel altijd hun levenswerk, en ondanks de perikelen in de sector is er enorme betrokkenheid. Zeker als een locatie al meerdere generaties in eigendom is hebben veel agrariërs er moeite mee om afstand te nemen en doet het pijn als er geen continuïteit is.

Wat als er binnen de familie geen opvolging is? De onzekerheid of een bedrijf op termijn te verkopen is vormt voor veel ondernemers terecht een belemmering om te investeren en het bedrijf verder te ontwikkelen. En dat terwijl veel van deze ondernemers nog heel ambitieus zijn.

Opvolging in de landbouw verandert
Uiteraard blijft het belangrijk dat rentabiliteit en moderniteit corresponderen met de financiering. Maar, nieuwe vormen van opvolging in de landbouw zijn nodig. Hoewel het voor de intensieve veehouderij lastig is voorzie ik in de toekomst steeds meer een loskoppeling van eigendom, gebruik van productiemiddelen en zelfs van hele bedrijven.

Een andere opkomende trend is buitenfamiliaire bedrijfsovername. Vaak wordt het idee al snel verworpen, terwijl het voor veel ondernemers echt een kans is; samenwerken aan een toekomstbestendig bedrijf en invulling geven aan de wensen van beide partijen. Uiteraard zijn er ook nadelen aan verbonden, maar met een positieve insteek zijn daar goede afspraken over te maken. Vaak worden moeilijke en gevoelige onderwerpen gemeden tijdens een gesprek aan de keukentafel. Er wordt verondersteld dat bepaalde intenties duidelijk zijn, maar in werkelijkheid blijken die heel anders te zijn. Tijdig investeren in begeleiding door een gespecialiseerde coach is zeker geen overbodige luxe. Ik noem het wel eens pre-mediation, ter voorkoming van problemen bij dit belangrijke proces.

Boer zoekt Boer
Als Rabobank zijn we partner van het NAJK en ondersteunen we het project 'Boer zoek Boer'. We zien dat er jaarlijks meer belangstelling komt voor het platform en voor de bijeenkomsten. Bij de laatste bijeenkomst waren ruim 40 belangstellenden, waarvan circa 25 jongeren. Er zijn dus nog altijd veel jongeren die de ambitie hebben om boer of tuinder te worden, maar daarvoor thuis niet de gelegenheid hebben. Dit geldt ook voor de varkenshouderij.

Positieve effecten buitenfamiliaire bedrijfsovername
Steeds vaker horen we positieve voorbeelden en effecten van buitenfamiliaire bedrijfsovername. Het bedrijf krijgt weer een boost, de ondernemer blijft ondernemen, de ondernemer kan bij het bedrijf blijven wonen, er is een goede invulling aan arbeidsbezetting en verantwoordelijkheid wordt gedeeld. Wel betreft het vaak een potentiele opvolger die al langer bekend is of uit de omgeving komt. Ook overdracht aan een medewerker komt voor.

Drie rollen voor de ondernemer
Varkenshouder zijn in deze tijd is geen sinecure. Er worden steeds meer eisen gesteld. De jonge generatie stelt ook steeds vaker andere eisen aan modern ondernemerschap, met minder afhankelijkheid van de moderne ondernemer. Ik maak graag onderscheid in drie functies die de ondernemer heeft: vakman, manager en ondernemer. Hij of zij is alles in één en dat is niet gemakkelijk. Vaktechnische kennis moet op peil zijn en alles moet geregeld zijn zodat de bedrijven een goed resultaat draaien. Daarnaast heeft hij zijn vermogen in het bedrijf gestoken en daar wil hij rendement op hebben. Steeds vaker zien we dat bij bedrijven die groter en kapitaalsintensiever worden deze drie rollen niet meer verenigd worden in één persoon. Focus op datgene waar je goed in bent en energie van krijgt is het devies.

Verbinding met de maatschappij
We leven in een harde wereld waarin de maatschappij steeds kritischer wordt. Van belang is dat de veehouderij verbinding houdt met de maatschappij. Agrarische ondernemers moeten een goede balans vinden tussen maatschappelijke acceptatie en mee kunnen in de concurrentie. In een goed verdienmodel is dit samengebracht. Met enkel maatschappelijke acceptatie kom je er niet, maar met alleen een internationaal concurrerend model ook niet. Het gaat om de combinatie. Goede ondernemers denken na over de eisen die de maatschappij aan de sector stelt. Die zijn over vijf jaar anders dan nu.

Kritisch nadenken over de bestendigheid van een verdienmodel is dus van groot belang. Voorheen werd vaak het bestaande verdienmodel van het bedrijf vanzelfsprekend voortgezet. Steeds vaker zien we dat jonge ondernemers bewust kiezen voor een ander verdienmodel. Niet alleen om daarmee uniek te zijn en het verschil te maken, maar vooral ook omdat zij op lange termijn daar meer vertrouwen in hebben.

Rabo Opvolgers Perspectief
Om goed voorbereid aan een opvolging te beginnen, biedt de Rabobank het Rabo Opvolgers Perspectief aan. Ons doel is dat een ondernemer helder krijgt wat hij of zij wil. Wie ben ik? Wat is mijn kracht? Wat is mijn visie en strategie voor mijn bedrijf? Eerst voert een externe deskundige een spiegelgesprek met de ondernemer over deze vragen. Vervolgens ga je zelf aan de slag met eigen cijfers om de financiële gevolgen van de plannen in beeld te brengen. Tot slot volgt een vijfdaagse training met zo’n tien andere ondernemers over je persoonlijke bedrijfsvisie en strategie. Heb je die strategie duidelijk, kun je die uitleggen en is er rendement, dan is financiering vaak goed te regelen.

Tekst: René Veldman