Nieuw antibioticum tegen S. aureus (MRSA) in de maak

Dat meldt het wetenschappelijke tijdschrift New Scientist. Meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA) staat bekend als de lastige ziekenhuisbacterie, maar S. aureus is ook een beruchte veroorzaker van uierontsteking.

Het nieuwe antibioticum heet clovibactine. Het werd ontdekt in een zeldzame bodembacterie in de Amerikaanse staat North Carolina. Het wordt nu verder ontwikkeld door het Amerikaanse bedrijf NovoBiotic Pharmaceuticals.

Veelbelovend

Antibiotica-onderzoeker Markus Weingarth van de Universiteit Utrecht onderzocht met zijn team de werking, en die lijkt veelbelovend. Het team ontdekte dat clovibactine werkt op een andere manier dan alle andere antibiotica.

Veel bestaande antibiotica richten zich namelijk op de celwand rond bacteriën. Als deze wand wordt verstoord, barsten de cellen open en sterven ze. Op zich is die celwand een prima doelwit, omdat de wand niet voorkomt in dierlijke cellen. Dat betekent dat de antibiotica alleen bacteriële cellen doden. Echter: die antibiotica richten zich meestal op de enzymen die de celwand bouwen. Bacteriën kunnen de vorm van deze enzymen veranderen om een aanval te ontwijken, en zo resistentie opbouwen.

Pyrofosfaat

Clovibactine richt zich in plaats daarvan op een chemische groep die pyrofosfaat wordt genoemd. Die komt voor op niet één, maar drie verschillende bouwstenen van celwanden. Om te overleven zou een bacterie dus alle drie de bouwstenen moeten veranderen. ‘Hoe meer doelwitten je aanvalt, hoe moeilijker het is voor een bacterie om resistentie te ontwikkelen’, zo citeert de NewScientist Weingarth. Bovendien zouden veranderingen aan deze componenten vrijwel zeker zorgen dat de celwand zich niet meer goed kan vormen.

Geen resistentie

Het team stelde bacteriën bloot aan lage doses clovibactine om te zien of er resistentie optrad, maar vond geen resistentie. Lagere doses leiden eerder tot resistentie omdat ze bacteriën blootstellen aan een antibioticum zonder ze te doden.

Dit betekent niet dat resistentie tegen clovibactine onmogelijk is. Veel bacteriën zijn bijvoorbeeld geclassificeerd als Gram-negatief. Dat betekent dat ze een extra membraan rond de buitenkant van de celwand hebben, dat ze beschermt tegen sommige antibiotica, waaronder clovibactine.

Gram-positieve bacteriën zoals S. aureus hebben niet zo’n extra beschermende wand. In theorie zouden ze een soortgelijke barrière kunnen ontwikkelen om te voorkomen dat clovibactine hun celwand bereikt. Maar dat is een grote structurele verandering, die zeer onwaarschijnlijk is, zegt Weingarth.

Clovibactine lijkt daarmee een uitstekend aanknopingspunt voor de ontwikkeling van een nieuwe klasse antibiotica. De afgelopen twintig jaar zijn er immers geen echt nieuwe anti-Gram-positieve geneesmiddelen goedgekeurd.