‘Alle ballen verzamelen!’

Veel infectieziektes verplaatsen zich over het bedrijf als een gevolg van de productieketen. Maar wat bedoelen we hiermee en wat kunnen we hiermee? Steenaert legt uit:

Productieketen

Bij veel varkenshouderijen begint de productieketen met periodiek instromende fokgelten. Deze gelten komen bij de zeugenstapel en worden aangedekt. Het is de bedoeling dat de gelten iets van zes worpen meegaan en telkens dezelfde route afleggen: dekstal – dracht – kraamstal – dekstal enzovoorts. Elke werpgroep worden er biggen geboren die (meestal) na bijna 4 weken worden gespeend. Na het spenen volgen 5-8 weken in de bigopfok en vervolgens nog enkele maanden in de vleesvarkensstal tot aan een mooi stukje vlees.

Infectieketen

Met deze productieketen als blauwdruk kun je een inschatting maken van de infectieketen. Nemen we PRRS als voorbeeld, dan is de volgende infectieketen mogelijk van toepassing: introductie van het PRRS-virus (PRRSv) in de zeugenstapel via fokgelten, het virus verspreidt zich vervolgens via de baarmoeder en na het werpen slaat het over naar andere biggen en zo verder.

Bron opsporen

De hierboven beschreven infectieketen is niet in alle gevallen de actuele stand van zaken. De inschatting is dat er ooit op veel bedrijven een introductie van PRRS is geweest, en dat deze infectie vervolgens blijft circuleren op het bedrijf zelf. Bijvoorbeeld bij de gespeende biggen of in de kraamstal.

Wat zegt een uitslag van dieren van 9-12 weken leeftijd, waarbij PRRS-veldvirus is gevonden? Als je PRRS wilt aanpakken, dan is het nodig om de infectieketen van PRRS op je bedrijf in beeld krijgen. In eerste instantie zoeken we het verder ‘stroomopwaarts’:

• Worden de biggen PRRSv-vrij gespeend?
• Als dat niet zo is: worden de biggen PRRSv-vrij geboren?
• Als dat niet zo is: stromen de gelten PRRSv-vrij in en wordt er PRRS-vrij sperma gebruikt?

Stel jezelf ook de vraag wanneer je een productiefase ‘PRRS-vrij’ durft te noemen. Een algemene stelregel: ‘PRRS-vrij’ ben je pas na drie keer achter elkaar een PRRSv-vrije uitslag van onderzoek met een voldoende grote steekproef! Hoe groter de steekproef, des te beter je zoekt en des te betrouwbaarder de uitslag.

Als je weet welke productiefases PRRSv-vrij zijn en welke niet, dan kun je heel gericht op zoek naar infectierisico’s en naar oplossingen. De COMBAT-vragenlijst is hierbij een goed hulpmiddel, waar je dierenarts bij kan helpen.

Onderzoeksmethoden PRRS

De te gebruiken onderzoeksmethode hangt af van nogal wat variabelen: de leeftijd van het dier (volwassen dieren dragen PRRS slechts kort bij zich), vaccinatiestatus (PRRS-vaccinvirus en PRRS- veldvirus zijn in de meest gebruikte testen niet van elkaar te onderscheiden), de beschikbaarheid van materiaal (speekselmonsters bij zuigende biggen is lastig, bloedmonsters nemen bij biggen van een paar dagen oud is niet gemakkelijk en bovendien belastend), de betrouwbaarheid van de testmethode, enzovoorts.

PRRS-virus in testikels

De wat nieuwere onderzoeksmethode ‘Processing fluids’ die is komen overwaaien uit de VS is onderzoek naar PRRS-virus in testikeltjes van gecastreerde beertjes. De naam verwijst naar bigbehandelingen (processing) en de vloeistof die er bij vrijkomt (fluids). Testikeltjes zijn daarvoor heel geschikt, gecoupeerde staartjes niet. Het is een betrouwbare onderzoeksmethode gebleken met als grote voordelen dat je materiaal kunt gebruiken dat je anders weggooit, en dat je de ‘drip’ van veel testikels met dezelfde PCR-test kunt onderzoeken wat deze test relatief goedkoop maakt. Je kunt daardoor gemakkelijk een aantal werpgroepen op rij testen.

Testresultaat Processing fluids

De vraag die iedereen zichzelf stelt is natuurlijk: wat zegt mij het als er in de testikeltjes PRRS-virus wordt gevonden? Martijn Steenaert legt uit: „Daarvoor is het goed te weten hoe PRRS-virus zich na een infectie gedraagt. PRRS-virus dat een varken binnenkomt zal zich eerst vermenigvuldigen en zich daarna door het lichaam verspreiden, bijvoorbeeld naar de testikels. Dat duurt een paar dagen. Als er PRRS-virus in de testikels van biggen van 3-5 dagen leeftijd wordt gevonden, dan kan dat vrijwel alleen maar afkomstig zijn van een infectie voor de geboorte. De logische actie zal dan moeten zijn: 1) verder stroomopwaarts zoeken naar de bron (bijvoorbeeld de instromende gelten of gebruikt sperma), en 2) het stabiliseren van de zeugenstapel."

'Alle ballen verzamelen'

Het zomaar, eenmalig en zonder plan, onderzoeken van (biggen)testikels op PRRS-virus is een gok. Wordt er in de balletjes PRRS-veldvirus gevonden, dan ligt de bron daarvoor bij een instabiele zeugenstapel. Biggen op een heel jonge leeftijd vaccineren helpt niet. Het vormt een extra belasting voor de big, de tijdwinst voor wat betreft enige mate van immuniteit is minimaal en bovendien is het maar de vraag of sprake is van immuniteitsopbouw bij biggen die al PRRS geïnfecteerd zijn, of bij biggen die een paar dagen eerder hun buik vol hebben gedronken met biest.

Preventie

„Als je kort op de bal speelt, zoals op het WK, kun je kansen beter benutten”, zegt Martijn Steenaert, varkensdierenarts bij Boehringer Ingelheim. „We kunnen ook hier helpen met het bieden van oplossingen die werken: als je de infectieketen in beeld hebt kun je de stap maken naar preventie. Preventie werkt! En daarvoor kun je het best contact opnemen met de begeleidende dierenarts.”