Orale vaccinatie als alternatief tegen speendiarree

Speendiarree is een ernstige darmaandoening die vooral wordt veroorzaakt door E. coli en manifesteert zich doorgaans drie tot zeven dagen na het spenen. Deze darmaandoening leidt tot diarree, uitdroging, dip in voederopname, groeivertraging, gewichtsverlies en tot sterfte. Speendiarree kost de varkenshouder veel geld; ook door de bijkomende kosten voor geneesmiddelen.

Hoe ontstaat speendiarree?

Speendiarree wordt vooral veroorzaakt door Escherichia coli (E. coli). E. coli werkt in twee fasen. Als een big deze bacterie binnenkrijgt, dan hecht deze ziekteverwekker zich eerst aan de darmcellen (door aanhechtingsfactoren F4 en/of F18). Daarna begint de bacterie specifieke giftstoffen (STa, STb en LT) te maken waardoor de elektrolytenbalans in de dunne darm wordt verstoord. Er ontstaat een verlies van zouten uit het lichaam naar de darmholte. Hierdoor wordt water aangetrokken zodat het big diarree krijgt.

Geen hechting aan de darm

Orale vaccinatie heeft succes omdat deze methode ingrijpt op de eerste fase van het door E. coli ingezette ziekteverloop (zie onder ‘Hoe ontstaat speendiarree?’). Bij orale vaccinatie wordt een levende, niet-pathogene E. coli-entstof toegediend. Deze levende kiemen hechten zich ter hoogte van de dunne darm zodat daar locale antistoffen worden aanmaakt. Als de big daarna besmet wordt met pathogene E. coli, kan deze zich door de antistoffen niet meer aan de darm hechten. En wanneer E. coli niet aan de darm vastzit, kan deze bacterie ook geen giftstoffen maken die de elektrolytenbalans verstoren zodat het dier geen diarree krijgt. Omdat de kiem zich niet aan de darm kan vastmaken, wordt de bacterie – zonder vermeerderingsstap in de darm – met de mest uitgescheiden. Dat zorgt uiteindelijk voor een lagere infectiedruk door E. coli.

Methodes van toediening

Het vaccin tegen speendiarree wordt oraal toegediend en dit kan op verschillende manieren. Deze mogelijkheden zijn afhankelijk van het ogenblik van enting. Dat is steeds minstens zeven dagen voor het optreden van de klinische ziektetekens en de specifieke bedrijfsomstandigheden. Hoewel vaccinatie via drenching (= oraal toedienen met een spuit in de bek op individuele basis) voor de varkenshouder het ‘veilige gevoel’ geeft dat alle biggen goed gevaccineerd zijn, blijkt de extra arbeid op lange termijn geen houdbare situatie. Vaccinatie via waterbakjes in de kraamstal biedt een waardevol alternatief. Hierbij is het vaccin voor de biggen vlot toegankelijk via een smakelijke electrolytenoplossing waaraan het vaccin wordt toegevoegd. Biggen met ervaring in het opnemen van vloeibare bijvoedering in de kraamstal zullen vlot een hoog volume vaccinoplossing opnemen, maar ook biggen die voor het eerst extra vloeistof in de kraamstal voorgeschoteld krijgen nemen de vaccinoplossing goed op.

Zo veel mogelijk levende kiemen

Bij vaccinatie via voer/drinkbakjes wordt de entstof in water opgelost met toevoeging van magere melkpoeder of een andere stabilisator zodat de levende kiemen langer blijven leven. Belangrijk is dat de biggen de vaccinoplossing binnen een bepaalde tijd opnemen zodat ze zo veel mogelijk levende kiemen binnenkrijgen. Voor de enting met voer/drinkbakjes kan gekeken worden hoeveel water de biggen drinken zodat bepaald kan worden in hoeveel water de entstof moet worden opgelost. Als de biggen pas na het spenen worden geënt, wordt vaak gekozen voor enting via het drinkwatersysteem.

Klassieke remedies: aflopende zaak?

De klassieke remedies tegen speendiarree worden nog steeds veel gebruikt door varkenshouderijen maar lijken hun langste tijd gehad te hebben. Zinkoxide wordt binnen de EU met een zeer kritische blik bekeken. Gebruik van zinkoxide leidt namelijk tot resistente E. coli-bacteriën en zou wel eens schadelijk kunnen zijn voor het milieu. Ook het gebruik van antibiotica staat ter discussie gezien de problematiek van de almaar stijgende antibioticumresistentie.

Wat we niet moeten vergeten is dat de biggen ondanks inzet van zinkoxide of antibiotica niet hun maximale groeiprestaties behalen. In Nederland mag ZnO niet meer legaal gebruikt worden, volgens Elanco.