Column: Rechtszaak
Natuurlijk stonden we daar niet zomaar. We lobbyen al jaren bij de diverse overheden en ministers voor een zorgvuldig beleid. We kunnen veel belangrijke verbeteringen bereiken als we innoveren in plaats van saneren. Daar hebben we wel tijd voor nodig en kritische massa in de landbouw, want als je niets produceert, kun je ook niet innoveren. Deze visie is dus bekend bij de overheid en naar mijn gevoel wordt er helemaal niets mee gedaan. Sterker nog, ‘big agro’ is medeschuldig aan de vernietiging van de natuur en moet meebetalen. In de overleggen over het landbouwakkoord leek er even ruimte om dit probleem te bespreken. Alle partijen die betrokken zijn in de ketens van vlees, melk en eieren zaten aan de diverse tafels en uit de terugkoppeling (ik zat zelf aan de varkenstafel) weet ik dat dit probleem besproken is. De keten van boeren en hun klanten en leveranciers was eensgezind: we moeten niet afbreken wat jarenlang zorgvuldig is opgebouwd. Is het eenmaal weg, dan kom het nooit meer terug.
Er is nooit een reactie van het ministerie van landbouw gekomen en dus stappen we naar de rechter
De rechter vroeg ook terecht of we het probleem niet eerder besproken hadden met elkaar, zoals het hoort voordat je bij de rechter staat. Dat konden we bevestigen. Uiteindelijk hebben we op 20 mei 2022 een brief aan de minister gestuurd met de boodschap dat we het niet eens zijn met het gevoerde beleid en de saneringsregeling geen recht vinden doen aan de belangen van alle ketenpartijen. Ik heb dat mondeling ook nog bevestigd aan de minister op 3 april 2023. Er is nooit een reactie van het ministerie van landbouw gekomen en dus stappen we naar de rechter. In de rechtszaal in Den Haag hadden we een goed gesprek met het college van rechters en de landsadvocaat. In eerste instantie ging het vooral over het feit of wij wel voldoende, directe schade hadden van de sanering van varkensbedrijven en of die schade dan niet gewoon onder het ondernemingsrisico valt. De landsadvocaat suggereerde zelfs dat, omdat wij slimme dingen doen in onze onderneming en de schade daardoor niet desastreus is, we geen recht op vergoeding hebben. Nou was dit de kern van onze zaak niet, maar het is toch triest dat er zo met ondernemers wordt omgegaan. Degenen die goed op een markt reageren, mogen het zelf uitzoeken en minder goede ondernemers zouden dan wel gesteund worden door de overheid? De rechter begon goede vragen te stellen, zodat wij ons standpunt duidelijk konden maken. Zoals gezegd hadden we daarover een goed gesprek. De rechter was oprecht geïnteresseerd in ons standpunt en het juridisch geneuzel werd even achterwege gelaten.
Het gaat ons niet om het geld. Het is een principe kwestie
Hoewel het reeds in diverse media naar voren is gekomen, wil ik hier ons standpunt nog een keer herhalen. Het gaat ons niet om het geld. Het is een principe kwestie. De overheid grijpt hard in, in de ketens van melk, vlees en eieren (het was tot nu toe de varkensvleesketen, maar melk en eieren volgen). Dat doet ze door een cruciale schakel in die ketens, de veehouder, uit te kopen. Daar heeft niet alleen de boer last van, maar ook alle bedrijven die zaken doen met de boer. Nu mag een overheid ingrijpen om het algemeen belang te dienen. Een duidelijk voorbeeld daarvan is de nertsenhouderij. Die is in Nederland verboden verklaard en ondernemers in die branche kregen enkele jaren de tijd om daar op in te spelen. Er is geen enkele vergoeding betaald, voor geen enkele schakel in de keten. Daaruit blijkt duidelijk dat de overheid dit een ondernemingsrisico vindt. In tegenstelling tot de varkensketen waarbij de overheid stoppende boeren grofstoffelijk vergoedt. Met andere woorden: hier is geen sprake meer van normaal ondernemingsrisico. Dat geconstateerd hebbende, moet de overheid consequent zijn en alle benadeelden financieel vergoeden. Alle ondernemers, groot en klein, succesvol en minder succesvol, dienen gelijk behandeld te worden. We eisen dus geen vergoeding, omdat we schade hebben door overheidsingrijpen, we eisen gelijke behandeling.
Het was de rechter helemaal duidelijk waarom we hier zaten
Na de vragenronde vatte de rechter dat perfect samen. Het was haar helemaal duidelijk waarom we hier zaten. Daarmee is de zaak nog niet gewonnen, maar hebben we ze in ieder geval aan het denken gezet. De landsadvocaat had geen verweer meer en verwees ons naar de politiek (die niet luistert). De media hebben het goed opgepikt. Deze zaak is niet alleen inhoudelijk interessant (er is nog geen jurisprudentie van vergelijkbare zaken), maar ook door de gevolgen die het kan hebben als we winnen. Vijftien november is de uitspraak.
